6827068550

Psychologia różnic indywidualnych -Zajęcia 1

Przedmiotem psychologii różnic indywidualnych są charakterystyki, które odznaczają się względną stałością. Należą do nich: zdolności w tym inteligencja; osobowość i wchodzący w jej skład temperament; kreatywność; style poznawcze; style radzenia sobie ze stresem; sposoby emocjonalnego funkcjonowania człowieka.

Różnice między ludźmi są powszechne, przez co należy rozumieć, że nie ma takiej charakterystyki fizycznej ani psychicznej, pod względem której nie występują Rl. Stąd często psychologowie posługują się pojęciem indywidualności - by podkreślić unikalność i niepowtarzalność tych charakterystyk między ludźmi. Badania w zakresie psychologii Rl koncentrują się głównie wokół: (1) przyczyn tych różnic; (2) interakcji różnych cech i ich wpływu na zachowanie, dobrostan czy stan psychiczny jednostki.

Cecha i pochodne od niej konstrukty jako podstawowe kategorie służące do opisu różnic indywidualnych

Rdzenną jednostką służącą do opisu Rl jest pojęcie cechy, wszystkie pozostałe kategorie służące do opisu różnic indywidualnych mają charakter pochodny.

Cecha - względnie stała, charakterystyczna dla danej jednostki, zgeneralizowana tendencja do określonych zachowań, przejawiająca się w różnych sytuacjach. Cecha ma status zmiennej pośredniczącej między bodźcem a reakcją.

Wymiar - termin używany do podkreślenia, że nasilenie danej cechy można zmierzyć i wyrazić w postaci miejsca na wymiarze o dwóch skrajnych biegunach (brak lęku - silny lęk).

Czynnik - odnosi się do konfiguracji korelujących ze sobą cech - konstrukt będący efektem analizy czynnikowej - to rozumienie cechy odnosi się do charakterystyki o wyższym poziomie ogólności.

Styl - termin używany do określenia sposobu funkcjonowania jednostki, dotyczy głównie sfery poznawczej oraz sposobów radzenia sobie ze stresem.

Typ - stanowi kategorię klasyfikacyjną. Cztery podstawowe koncepcje typu: (a) biegunowa; (b) modalna; (c) szufladkowa; (d) wymiarowa. Granice między typami są płynne. Koncepcja szufladkowa i biegunowa poddane zostały najostrzejszej krytyce - obie koncepcje obejmują tylko przypadki skrajne, podczas gdy większość charakterystyk układa się z krzywą Gaussa, która pokazuje, że najczęściej mamy do czynienia z tendencjami centralnymi.

Determinanty różnic indywidualnych (naturę or nurture?) - Każde zachowanie jest wynikiem współdziałania czynników genetycznych i środowiska - czynniki te są nierozłączne.

Wkład czynników genetycznych i środowiskowych w wariancję inteligencji: czynnik genetyczny -

addytywny (geny przekazywane z pokolenia na pokolenie) i nieaddytywny (obejmuje dominację i epistazę) - odpowiada w około 50% za wariancję inteligencji ogólnej, środowisko to kolejnych 50%, przy czym na tę część wkładu składa się środowisko wspólne (25%), środowisko specyficzne (15%) oraz błąd pomiaru (10%), który jest funkcją rzetelności stosowanych narzędzi pomiarowych.

Wkład czynników genetycznych i środowiskowych w wariancję cech osobowości (obejmującej charakterystyki temperamentalne, jak i te, które nie należą do temperamentu): wkład czynnika genetycznego to około 35%, wkład środowiska specyficznego to około 40% a środowiska wspólnego około 5%, błąd pomiaru - 20%.

Zapamiętaj: fakt, że różnice indywidualne w zachowaniu i cechach psychicznych zależą od czynnika genetycznego, nie przesądza o stałości tych charakterystyk i niewiele mówi o możliwościach rozwojowych jednostki. Ogromną rolę odgrywa szeroko rozumiane środowisko, którym jednym daje optymalne szanse rozwoju, innym zaś te szanse ogranicza. Sam zakres reagowania genotypu - informujący o możliwościach jego wyrażania się - jest praktycznie nieograniczony (por. Strelau, 2006; zob. też: Strelau, 2015).