OSOBOWOŚĆ I RÓŻNICE INDYWIDUALNE
1. Są dwie definicje osobowości:
- Osobowość jako zbiór cech człowieka, które ODRÓŻNIAJĄ go od INNYCH ludzi (różnice indywidualne) nacisk na cechy i wymiary różnicujące ludzi
- Osobowość jako mechanizm regulujący relacje człowieka z otoczeniem (przede wszystkim społecznym) nacisk na procesy i dynamikę oraz uniwersalność prawidłowości/cech
Co ważniejsze dla wyjaśnienia zachowania: stałe cechy podmiotu czy sytuacja?
Ich interakcja? ludzie o pewnych cechach inaczej funkcjonują w sytuacjach X niż ludzie o innych cechach
2. Cecha osobowości- względnie stała, charakterystyczna dla danej jednostki, zgeneralizowana tendencja do określonych zachowań, przejawiająca się w różnych spójnych z tą tendencją sytuacjach
- Cechy uniwersalne (ogólnoludzkie) vs cechy indywidualne (decydujące o różnicach między ludźmi)
- Cechy mają charakter latentny (są nieobserwowalne) - pośredniczą między sytuacją a zachowaniem
- Ujawniają się one w pewnych, a nie innych sytuacjach (np. lęk, agresywność)
różnice | ||||
SYTUACJA |
D |
indywidualne (cechy osobowości) |
D |
ZACHOWANIE |
3. Kiedy środowisko, a kiedy cecha lepiej wyjaśnia zachowanie?
Okoliczności |
Dominujący wkład w wariancję zachowania | |
Środowisko |
Cecha | |
Powtarzalność obserwacji zachowania |
Obserwacja jednorazowa |
Obserwacja wielokrotna |
Czas trwania obserwacji zachowania |
Krótki |
Długi |
Stopień różnorodności zachowań |
Pojedyncza akty |
Szeroki zakres |
Możliwość wyrażania zachowań |
Ograniczona |
Swobodna |
Możliwość wyboru sytuacji |
Brak |
Nieograniczona |
Możliwość tworzenia sytuacji |
Nie istnieje |
Istnieje |
Znajomość sytuacji |
Nowa |
Znajoma |
Rodzaj sytuacji |
Eksperyment |
Sytuacja naturalna |