8816243577

Komórki VSELs mogą leczyć uszkodzenia wielu narządów, np. mięśnia sercowego, wątroby, nerek, naczyń krwionośnych.

30 ośrodków na świecie potwierdziło nasze badania, że komórki VSELs są szansą na leczenie wielu schorzeń.

Od prawie 50 iat bezpiecznie są stosowane krwiotwórcze komórki macierzyste w leczeniu schorzeń hematologicznych, niektórych wybranych chorób metabolicznych oraz chorób z autoagresji. Ja koncentruję się na zastosowaniu komórek macierzystych w leczeniu innych schorzeń spoza układu krwiotwórczego, np. w chorobach serca, naczyń, ośrodkowego układu nerwowego, nerek, wątroby czy siatkówki gałki ocznej. Czym te komórki różnią się od innych pierwotnych komórek?

-    Wyglądają jak bardzo wczesne rozwojowo komórki z zarodka. Są zdeponowane jako prekursory innych komórek macierzystych w dorosłych tkankach. Znajdują się tam w stanie uśpienia, ale znamy mechanizmy, dzięki którym wybudzają się i dają początek innym komórkom macierzystym tkanek i narządów. Czy z badań wynika, że jest różnica w zastosowaniu rodzaju komórek macierzystych pod względem ich efektywności w leczeniu?

-    Komórka macierzysta, aby spełniła pokładane w niej nadzieje, musi być obdarzona potencjałem różnicowania się w tkankę docelową, którą chcemy odbudować (np. krwiotwórcza komórka macierzysta). Najlepiej, jeśli jest to komórka tzw. wielopoten-cjalna, tzn. obdarzona możliwością różnicowania się we wszystkie tkanki organizmu. Musi to być także komórka bezpieczna, która nie niesie

ryzyka tworzenia potworniaków czy nowotworów.

Do czego obecnie na świecie stosuje się komórki VSELs?

- Do tej pory bardzo obiecujące wyniki są głównie w modelach zwierzęcych. W wypadku człowieka istotne było namnożenie ich poza ustrojem do celów terapeutycznych. Można więc myśleć o zastosowaniach u człowieka. Obecnie mamy technologię, która to umożliwia. Wróćmy do polskich początków.

Po otrzymaniu polskiego Nobla wystąpił pan do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju o wsparcie projektu „Innowacyjne metody wykorzystania komórek macierzystych w medycynie” kwotą 45 min zł.

- Finansowanie otrzymało konsorcjum pięciu instytucji, w skład którego wszedł lider i koordynator projektu - Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, a także Uniwersytet Jagielloński, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego oraz Instytut Biologii Doświadczalnej PAN. Uzyskaliśmy grant na realizację dziewięciu zadań badawczych, m.in. zbadanie roli i właściwości biologicznych komórek VSELs w regeneracji skóry i w chorobie niedokrwiennej serca, poznanie roli komórek macierzystych w powstawaniu i ekspansji nowotworów czy zbadanie możliwości wykorzystania komórek VSELs w terapii regeneracyjnej schorzeń ośrodkowego układu nerwowego. Równolegle były prowadzone badania nad innymi rodzajami komórek macierzystych izolowanych z dorosłych tkanek oraz badania nad efektami parakrynnymi komórek macierzystych w procesach regeneracji. Mój zespół otrzymał z tego grantu 6 min zł brutto na pięć lat. Mijają lata, pieniądze wydano, a o komórkach macierzystych wciąż tylko się mówi...

- Grant zakończył się wieloma wartościowymi publikacjami i obserwacjami. Z tych funduszy ośrodki, które brały udział w projekcie, zostały wyposażone w dodatkowy sprzęt i utworzono nowe miejsca pracy. Badania zakończyły się obronami wielu doktoratów i kilku rozpraw habilitacyjnych. Zorganizowano cztery międzynarodowe konferencje naukowe pod hasłem „Baltic Stern Celi Meeting", propagujące polskie badania nad komórkami macierzystymi. Były liczne publikacje w renomowanych czasopismach naukowych z listy filadelfijskiej, wykazu najważniejszych w świecie pism naukowych. W ramach grantu z NCBR mogliśmy zakupić unikatowy sprzęt i sponsorować wstępną próbę kliniczną w kardiologii

z wykorzystaniem populacji komórek wzbogaconej we VSELs. Pragniemy obecnie tę próbę kontynuować.

I co dalej w Polsce, bo Europa bada komórki macierzyste? Obecnie konsorcjum ponad 400 laboratoriów oraz lekarzy z Europy zajmujących się komórkami macierzystymi otrzymało wsparcie pieniędzmi Unii w ramach programu Horyzont 2020.

' - W Polsce badania stanęły w miejscu bez wdrożeń klinicznych. W tym samym czasie ponad 30 ośrodków na świecie potwierdziło nasze badania, że komórki VSELs są szansą na leczenie wielu schorzeń. Są również kluczem do opracowania nowych leków spowalniających procesy starzenia. To szansa dla polskiej biotechnologii, tym bardziej że inne typy komórek macierzystych nie spełniają w chwili obecnej pokładanych w nich kiedyś nadziei. Ale powoli wracamy na drogę badań w Polsce.

Zatrzymajmy się przy tym, jakie badania prowadzi się na świecie.

- Przykładowo nad zastosowaniem komórek VSELs w leczeniu choroby popromiennej. Obecnie jedyną terapią jest przeszczep szpiku kostnego. Kolejny przykład - zastosowanie komórek VSELs w leczeniu skutków zapalenia przyzębia. Szacuje się, że forma przewlekła tej choroby dotyczy 10,8% populacji świata, co stanowi ok. 750 min ludzi. Najnowsze badania naukowe wskazują również istotny związek zapalenia przyzębia z rozwojem i progresją chorób układu sercowo--naczyniowego, w tym zawału serca i udaru mózgu. Dane przedkliniczne dowodzą efektywności terapii komórkami VSELs w procesie regeneracji tkanki kostnej. Pierwsze tego typu badanie kliniczne obejmujące dużą liczbę pacjentów rozpocznie się w najbliższych tygodniach. Inny przykład to zastosowanie komórek VSELs w leczeniu następstw osteoporozy. Szacuje się, że w Europie, USA i Japonii na osteoporozę choruje łącznie ok. 75 min ludzi. Ponadto ryzyko zgonu z powodu osteoporozy jest porównywalne do śmiertelności spowodowanej rakiem piersi w grupie kobiet po menopauzie. Trendy ►

FOT. ARCHIWUM PRYWATNE

27.07-2.08.2020 PRZEGLĄD 37