1841899799

REJONIZACJA CZYTELNICTWA 49

podobnych gazet, jedne tytuły zastępują inne, jak to np. ma miejsce pomiędzy dziennikami partyjnymi a porannymi. Wówczas wysokiemu natężeniu czytelnictwa jednych tytułów towarzyszy niższe nieco czytelnictwo drugiego tytułu. Zbadania wymaga zakres owej substytucji gazet, który jest z reguły nieco ograniczony. Ten ostatni problem może być rozważony wyłącznie na gruncie rozeznania kręgu odbiorców, stałych i doraźnych oraz na drodze zbadania zawartości gazet. Ponadto istnieje grupa gazet niezależnych od innych, stanowiących zjawisko samo dla siebie (tj. nie związanych wyraźnie z innymi tytułami).

Przejdźmy do przykładów: opierając się na niedoskonałym materiale, bo z dużych jednostek administracyjnych — z 18 województw — wyznaczyliśmy dla podstawowych grup gazet współczynniki korelacji³).

Współczynnik korelacji dla dzienników i czasopism ogółem wyniósł -h-0,98. Był on więc bardzo wysoki, z czego wyciągamy wniosek: z reguły ogólnie wysokiemu (czy też niskiemu) natężeniu czytelnictwa dzienników towarzyszy równie wysoki (czy też niski) poziom czytelnictwa czasopism. Ponadto, możemy przypuścić istnienie wielu wspólnych czynników wyznaczających (równocześnie) ogólny poziom czytelnictwa dzienników i czasopism. Ponieważ jednak współczynnik korelacji odbiega od jedności (4-1), wobec tego dalsze badania muszą pójść w kierunku wyjaśnienia przyczyn występowania rozbieżności pomiędzy skłonnością do czytelnictwa dzienników, a skłonnością do czytelnictwa czasopism.

Dla podstawowych grup dzienników RSW „Prasa”, współczynniki korelacji przedstawiają się następująco:

j Porównywane grupy dzienników'	z porannymi l	z ekspresowymi	z innymi
partyjne	+0,57	+0,20	+0,44
! poranne i	X	+0,74	+0,54

Jak widać największą zgodność (równoczesność) występowania wykazują dzienniki poranne w łączności z ekspresowymi. Najrzadziej natomiast pojawiają się równocześnie dzienniki partyjne i ekspresowe.

Formułowanie szczegółowych wniosków (które dopiero posiadają ogromną wartość praktyczną) jest obecnie — ze względu na bardzo szczupły i nie doprowadzony do porównywalności materiał liczbowy — niemożliwe.

Trzy jednakże wnioski już w chwili obecnej, nie ulegają wątpliwości:

^:J) Korelacja — grupa metod statystycznych badająca równoczesność występowania różnych cech i zjawisk. Współczynnik korelacji — wielkość ułamkowa, wahająca się w granicach — 1 do 4- 1 i określająca stopień wzajemnego powiązania badanych cech. Jeżeli współczynnik korelacji r — 4-1,0, wówczas wnioskujemy, iż pomiędzy badanymi zjawiskami zachodzi pełna zgodność występowania; współczynnik ujemny wskazuje na brak związku pomiędzy danymi zjawiskami. W praktyce współczynnik korelacji przyjmuje wartości bardziej lub mniej zbliżone do 4* 1 i — 1.

^- — Zeszyty Prasoznawcze