1841899827

BADANIA CZYTELNICTWA NA WSI 83

Przedstawiony tu sposób doboru zbiorowości próbnej miał zapewnić: a) uchwycenie poprzez typologiczny wybór powiatów i wsi, zróżnicowanych sytuacji czytelniczych występujących na terenie województwa krakowskiego, b) uzyskanie w badanych zbiorowościach, na drodze losowania systematycznego, reprezentacji możliwie wszystkich, składających się na nie, kategorii demograficzno-społecznych. Brak materiału porównawczego nie pozwala stwierdzić w jakiej mierze powyższe zadania zostały zrealizowane. Nie wnikając jednak w reprezentatywność uzyskanych wyników, która z góry była ograniczona zbyt małą próbą ¹⁷), należy podkreślić tu pewne mankamenty tak dokonanego wyboru celowego ^1S).

Pierwsze zastrzeżenie dotyczy wprowadzenia zbyt dużej liczby zmiennych. W efekcie przy nakładaniu się całego wachlarza osobistych cech respondentów i cech charakteryzujących jednostki terytorialne (wsie, powiaty), otrzymano materiał ogromnie zróżnicowany. W związku z małymi liczebnościami w poszczególnych kategoriach utrudniało to, a nieraz wręcz uniemożliwiało, wyciągnięcie bardziej ogólnych wniosków. Nawet jednak przy odpowiednim zwiększeniu próby korzystniejszy byłby wybór zbiorowości przestrzennych mniej różniących się pomiędzy sobą, ułatwiłby bowiem wykrycie i właściwą hierarchizację czynników warunkujących czytelnictwo prasy w środowisku wiejskim. Ciekawe wyniki przyniosłaby niewątpliwie obserwacja odbioru prasy we wsiach tak dobranych, aby przy możliwie maksymalnym podobieństwie, różniły się jedynie pod względem jednej cechy, ważnej dla badanego zjawiska (np. występowaniem w nich lub nie — radiofonizacji) ^,!i). W ten sposób można by typować szereg zespołów wsi. zmieniając obserwowaną cechę różnicującą.

Inne, ogólniejsze zastrzeżenie do reprezentowanej tu procedury wiąże się z zasadami dokonywania wyboru typologicznego. Przy ustalaniu regionów, a następnie typowaniu w ich obrębie powiatów i wsi, kierowano się geograficzno-ekonomicznymi właściwościami terenu; jego oblicze kulturowe potraktowano tu jako element wtórny oceniając je ..na oko". Tymczasem korzystanie z środków informacji masowej związane jest ściśle z całokształtem życia kulturalnego członków badanego środowiska, z ich rozbudzonymi potrzebami w tym zakresie, z możliwością zasookajania tych potrzeb i tradycjami lokalnymi. W badaniach nad czytelnictwem prasy momenty te winny być brane pcd uwagę nie tylko na szczeblu interpretacji zebranego materiału, ale już przy wyborze typologicznym jednostek terytorialnych. Nastręcza to jednak duże trudności.

Historycznie ukształtowana specyfika życia kulturalnego nie pokrywa się z obecną regionalizacją ekonomiczno-społeczną, a treści kulturowych nie sposób wyrazić w adekwatnych wskaźnikach tak jak ma to miejsce

¹⁷) Przeprowadzoną regionalizacją nie objęto całego obszaru województwa krakowskiego, pominięto w niej np. zupełnie jego część północno-zachodnią z powiatami olkuskim, miechowskim i proszowickim.

^lB) Pomijając zbyt małą częstotliwość rytmu, przeprowadzone tu losowanie systematyczne respondentów nie budzi zastrzeżeń. W realizacji okazało się bardzo proste. W wypadku wielodrożnicy, wyznaczono zamiast jednej kilka głównych dróg, którymi posuwał się badacz wybierając domy do badań.

^,9) Projekt takich badań dotyczących czynników warunkujących rozwój czytelnictwa prasy na wsi (ze szczególnym uwzględnieniem społeczno-politycznej i fachowo-rolniczej prasy wiejskiej) opracował w swoim czasie dla OBP dr Wacław M a-k a r c z y k.