2749771377

- o ile denotat taki rzeczywiście istnieje - jest faktem, inną kwestią pozostaje rozmiar świadomości o niej.

W świetle słów napisanych powyżej teza Kornhausera o „odmiennym sposobie uzależnienia" literatury serbołużyckiej od innych literatur zdaje się być tutaj paradoksem największym. Abstrahując od nie-zrozumiałości - wynikającej z braku wyjaśnienia - podanej przez autora definicji (od kogo? od czego uzależnienie?) jest to twierdzenie absolutnie nietrafne. Bowiem literatura serbołużycka najpóźniej od epoki odrodzenia narodowego poprzez lwią część wieku XX właśnie od literatur narodów słowiańskich uzależniona była najbardziej. Główną rolę odgrywała przy tym sąsiedzka literatura czeska, stanowiąca dla Serbołużyczan wzór, z którego przez niemal całe XIX stulecie czerpała inspirację; przykłady wpływu literatury czeskiej na serbołużycką odnajdujemy i w wieku XX.¹ Jak napisałem powyżej, świadome zbliżenie z literaturą i kulturą niemiecką (ona to zdaje się być głównym winowajcą argumentacji Kornhausera) nastąpiło najwcześniej od końca lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia, zatem w trzeciej ćwierci omawianego przez autora okresu. Wydaje się jednak, iż skali orientacji Serbołużyczan na literaturę i kulturę niemiecką, nawet z uwzględnieniem okresu po roku 1989, nie da się jeszcze porównać z serbołużyckim „uzależnieniem" słowianofilnym.

Spośród tez przedstawionych przez badacza, które w jego przekonaniu uprawomocniają rozpatrywanie literatury Serbołużyczan jako „ubocza" kulturowo-literackiego kręgu słowiańskiego, najtrafniejszą niewątpliwie będzie ta o jej „swoistym tempie rozwoj u". Niewątpliwie tempo to jest osobliwe, jednak implikowane w literaturze tej (najbardziej chyba ze wszystkich literatur słowiańskich - „socjologicznie nacechowanej") uwarunkowaniami nieimmanentnymi, egzegenetycznymi. Jeżeli „zakładanym modelem funkcjonowania" omawianych literatur słowiańskich jest dla Kornhausera wspomniany ich „socjologizm nacechowany", to czemu literaturę, powtórzmy: najbardziej socjologicznie nacechowaną, pozostawiać poza ich obrębem?

1

Czeska badaczka H. Ulbrechtova-Filipova wykazała ostatnio w sposób przekonujący także kierunek odwrotny, tj. wpływ literatury, głównie jednak poezji serbołużyckiej, na literaturę czeską. Por. H. Ulbrechtova-Filipova, Recepce luźickosrbske literatury v 1. polouine 20. stoleti, in: Zapadoslovanske literatury v ćeskem prostredf ve 20. sto-leti. Cesko-zapadoslovanske pomezi. K recepci zapadoslovanskych literatur a k tvorbe vy branych slovanskych mensin v ćeskem li ter ar nim procesu ve 20. stoleti [Prace Slo-vanskeho ustavu. Nova rada, svazek 18], pod jej redakcją, Praha 2004, str. 268-309; Taż, Obraz Luźice a jeji literatury v dobę socialistickeho Ceskoslouenska a po jeho rozpadu. Marginalizace slouanskych vlivu v novem pluralitnim modelu luźickosrbske literatury, in: ebenda, str. 311-382.