3138169535

4 Bolesław Winiarski

mi z zagranicą itp. Rozśrodkowanie procesu przygotowywania decyzji współtworzących politykę przestrzenną państwa wyłania problem jej wewnętrznej spójności i sposobów jej zagwarantowania. Jest to jedno z zagadnień, na które pragniemy zwrócić uwagę już na samym wstępie.

2. Zróżnicowania charakteru polityki przestrzennej

w poszczególnych krajach

Problemy polityki przestrzennej i planowania przestrzennego budzą we współczesnym świecie duże zainteresowanie środowisk naukowych i opinii publicznej. W dziedzinie tej stosunkowo dobrze rozwija się też międzynarodowa wymiana informacji naukowej. Pozwala ona na dokonywanie pewnych analiz porównawczych.

Upoważniają one do stwierdzenia, że polityka przestrzenna jest obecnie dziedziną — z pewnymi zastrzeżeniami, o których będzie jeszcze mowa — wewnętrznej polityki ekonomicznej poszczególnych krajów i odznacza się w związku z tym ogromną różnorodnością przesłanek wyjściowych, form instytucjonalnych, metod i narzędzi. Wpływają na to głównie:

a.    zasadnicze odmienności systemów społeczno-ekonomicznych i ustrojów państw socjalistycznych i kapitalistycznych,

b.    niejednakowa waga zjawisk ekonomicznych, społecznych i politycznych związanych z nierównością warunków, poziomu i dynamiki rozwoju w układzie przestrzennym w obrębie poszczególnych krajów,

c.    globalny potencjał ekonomiczny krajów,

d.    rozwiązania instytucjonalne, w tym zwłaszcza zróżnicowany zakres posługiwania się planowaniem w polityce ekonomicznej, specyfika systemów planowania oraz wytworzone w nich tradycje.

Czynniki wymienione w pkt. a, związane z charakterem panujących w poszczególnych krajach stosunków produkcji, mają największe znaczenie. Rozstrzygają one o tym, komu polityka przestrzenna głównie służy i jakimi środkami może dysponować, rzutują na jej cele i przyjmowane kryteria wyboru.

Czynniki wymienione w pkt. b wpływają na rangę polityki przestrzennej w ramach głównej polityki ekonomicznej, na siłę motywacji i stopień aktywności oddziaływań państwa na strukturę przestrzenną. Im bardziej zróżnicowane są w obrębie kraju warunki naturalne i gospodarcze, tym silniej decyzje przestrzenno-lokalizacyjne rzutują na efektywność przedsięwzięć rozwojowych. Im większe są rozpiętości w poziomie rozwoju regionów i warunków bytowych zamieszkałej w nich ludności, tym silniejsze będą naciski społeczne na rzecz zwiększania aktywności polityki przestrzennej państwa i prowadzenia jej pod kątem założeń wyrównawczych. Szczególna intensyfikacja polityki przestrzennej występuje zwykle tam, gdzie różnice poziomu rozwoju dotyczą regionów etnicznie odrębnych, a więc na terytoriach państw wielonarodowych. Polityka przestrzenna sprzęga się wówczas z polityką narodowościową.

Potencjał ekonomiczny kraju wyznacza pewien pułap możliwości polityki, rzutuje na rozmiary dostępnych w danym czasie środków działania i skalę dopuszczalnych programów. Zauważmy jednak, że istotne znaczenie ma tylko ta część środków działania, które mogą podlegać te-