plik


ÿþWOLNE RODNIKI I ANTYOKSYDANTY Uszkodzenie komórki miêSniowej przez wolne rodniki mo¿e byæ Wolne rodniki  jednym z wa¿niejszych czynników ograniczaj¹cych zdolnoSci wysi³- odpowiedzialne kowe organizmu. za  ca³e z³o w sporcie Kilka nastêpnych zdañ pomo¿e zrozumieæ samo pojêcie  wolnych rodników , a tak¿e ich destrukcyjn¹ rolê w organizmie. Stwierdzono, ¿e czêSæ cz¹steczek tlenu podczas spalania (wytwa- rzania energii) w organizmie ulega niekorzystej redukcji jednoelek- tronowej, a produktem tej reakcji jest wolny rodnik tlenowy (tzw. anion ponadtlenkowy). Atom tlenu w tej postaci posiada jeden elek- tron, staje siê bardzo reaktywny i  szukaj¹c drugiego elektronu w celu zneutralizowania swojej formy aktywnej, mo¿e go pobraæ np. z b³ony komórkowej  oczywiScie niszcz¹c j¹ przy okazji. W mitochondriach komórek miêSnia szkieletowego oko³o 95-98% tlenu ulega korzystnej, czteroelektronowej redukcji, natomiast pozosta³e 2-5% zamieniane jest na wolny rodnik tlenowy. St¹d wyni- ka prosta zale¿noSæ, ¿e zwiêkszone zu¿ycie tlenu przez komórki, z którym mamy do czynienia podczas ka¿dego wysi³ku fizycznego, powoduje wzrost produkcji anionu ponadtlenkowego (jak równie¿ pozosta³ych wolnych rodników tlenowych). Przy du¿ej produkcji wolnych rodników (np. podczas intensyw- nego treningu wytrzyma³oSciowego) i braku odpowiednich mecha- nizmów obronnych, mo¿e dojSæ do rozleg³ych zniszczeñ wielu ko- mórek. Uwa¿a siê, ¿e to w³aSnie wolne rodniki powoduj¹ ból miêSni, któ- ry mo¿e byæ odczuwalny nawet kilka dni po ciê¿kim, intensywnym wysi³ku. Zniszczenie b³on komórek miêSniowych i unieczynnienie wielu enzymów b¹dx nawet ich zanik, prowadzi do zaburzeñ metabolizmu energetycznego w miêSniach i w konsekwencji mo¿e spowodowaæ ograniczenie zdolnoSci wysi³kowej organizmu sportowca. Funkcjonowanie komórki miêSniowej w obecnoSci wolnych rod- 81 ników, które s¹ substancjami o znacznej toksycznoSci, jest mo¿liwe dziêki licznym systemom obronnym, w które organizm jest wyposa- ¿ony i sam je wytwarza, b¹dx musz¹ byæ one dostarczone z po¿y- wieniem. Tzw. antyoksydanty, czyli substancje neutralizuj¹ce wolne Antyoksydanty rodniki ( zmiatacze wolnych rodników) dzia³aj¹ jak brygady anty- a wolne rodniki terrorystyczne szybkiego reagowania, dostarczaj¹c wolnemu rodnikowi elektron zanim dotrze on np. do b³ony komórkowej. Antyoksydanty mo¿na podzieliæ na dwie grupy. Pierwsza to enzy- my, unieczynniaj¹ce wolne rodniki, b¹dx te¿ produkty ich reakcji. Do drugiej grupy antyoksydantów (nieenzymatycznych) zalicza siê witaminy E i C, ²-karoten, koenzym Q (Co Q), karnozynê i amino- kwasy, takie jak histydyna, tryptofan, lizyna, cysteina, metionina. W tym miejscu nale¿y podkreSliæ, ¿e osobnik lepiej wytrenowany i zaadaptowany do wysi³ku (szczególnie wytrzyma³oSciowego) jest bardziej odporny na destrukcyjne dzia³anie wolnych rodników. Cho- cia¿ w tkance miêSniowej takiego zawodnika znajduje siê wiêcej mi- tochondriów, a tym samym zwiêksza siê iloSæ wolnych rodników, to proces przystosowania, poprzez odpowiednio zaprogramowany i daw- kowany trening, powoduje zwiêkszenie aktywnoSci endogennych anty- oksydantów, jak równie¿ zwiêkszon¹ kumulacjê koenzymu Q w ko- mórkach miêSniowych, w porównaniu z zawodnikami o s³abym po- Rozs¹dny trening ziomie wytrenowania. Wynika st¹d praktyczna koniecznoSæ stop- pomaga w  walce niowania wysi³ku treningowego, we wszystkich dyscyplinach sporto- z wolnymi wych. Poprzez regulowany, stopniowany trening mo¿na zaadaptowaæ rodnikami organizm do wysi³ku fizycznego, uodparniaj¹c go na dzia³anie wol- nych rodników. OczywiScie nieodzowne jest w³aSciwe od¿ywianie i dodatkowa suplementacja organizmu antyoksydantami. Proponowane dawki podstawowych antyoksydantów dla sportow- ców zaawansowanych przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co:  witamina E  300 mg/dzieñ (lub wiêcej)  witamina C  1000 mg/dzieñ (lub wiêcej)  koenzym Q10  30-60 mg/dzieñ (lub wiêcej)  selen  200-400 µg/dzieñ. Podane wy¿ej Srednie dawki dotycz¹ sportowców zaawansowa- nych, o wysokim stopniu wytrenowania. Suplementacjê nale¿y roz- pocz¹æ od ni¿szych dawek (odpowiadaj¹cych zapotrzebowaniu ludzi prowadz¹cych umiarkowany tryb ¿ycia  patrz te¿ odpowiednie roz- dzia³y omawiaj¹ce witaminy i mikroelementy). Podane iloSci powin- no siê przyjmowaæ w dawkach podzielonych, kilka razy dziennie. Dawki zbli¿one do maksymalnych nale¿y przyjmowaæ stosuj¹c przer- 82 wy po 2-4 tygodniach suplementacji, pamiêtaj¹c, ¿e przy nadmier- nym spo¿yciu jednego z antyoksydantów mo¿e dojSæ do ujawnienia dzia³añ toksycznych (np. selen w dawkach przekraczaj¹cych 400 µg mo¿e byæ silnie truj¹cy). Koenzym Q10 (ubichinon) Koenzym Q10 pe³ni niezwykle istotne funkcje we wszystkich uk³a- dach produkcji i dystrybucji energii, tak¿e tych, które s¹ najsilniej anga¿owane podczas wysi³ków fizycznych. Ubichinon jawi siê wiêc jako bardzo ciekawy zwi¹zek dla praktyki dozwolonego wspomaga- nia w sporcie wyczynowym. Wydaje siê, ¿e zwi¹zek ten zdo³a³ ju¿ ugruntowaæ sobie pozycjê poSród innych niezbêdnych substancji ¿y- wieniowych, przyjmowanych przez sportowców. W testach wysi³kowych wykazano, ¿e codzienne podawanie CoQ10 w dawce 30 do 60 mg, przez okres 4-8 tygodni, znacznie poprawia wydolnoSæ fizyczn¹ cz³owieka. Wzrost zapotrzebowania na koenzym Q10 spowodowany jest, z jed- nej strony, koniecznoSci¹ zwiêkszonej produkcji energii w komórce, z drugiej zaS wi¹¿e siê z nadmiarem wolnych rodników, wytwarza- nych podczas przemian energetycznych. Wyczerpanie wewn¹trzustrojowej puli CoQ10 mo¿e mieæ przykre konsekwencje dla organizmu sportowca. Wielokrotnie powtarzaj¹ce siê tego typu sytuacje prowadziæ mog¹ do przewlek³ych niedoborów, które, oprócz spadku wydolnoSci, mog¹ staæ siê przyczyn¹ zmian powoduj¹cych powstanie schorzeñ typu kardiomiopatii, parkinsoniz- mu, mia¿d¿ycy oraz os³abienia procesów odpornoSciowych. W Swietle powy¿szych faktów, uwzglêdnienie podawania CoQ10 w programach ¿ywieniowych i suplementacyjnych w sporcie nale¿y uznaæ za postêpowanie rutynowe, tak jak w przypadku innych witamin. Wp³yw ubichinonu na parametry wydolnoSciowe w konkuren- cjach wytrzyma³oSciowych jest oczywisty i potwierdzony w praktyce sportowej. Wielokierunkowa rola fizjologiczna ubichinonu pozwala rozsze- rzyæ zalecenia jego stosowania tak¿e na konkurencje si³owe i szyb- koSciowo-si³owe (np. sprinty, kulturystyka). Podawanie CoQ10 poprawia stan od¿ywienia komórek przez ich wysycenie materia³em energetycznym i budulcowym (wêglowodany i aminokwasy). Taki kierunek dzia³ania mo¿e mieæ du¿e znaczenie dla procesów odnowy i adaptacji. 85 W tym miejscu nale¿y zasygnalizowaæ mo¿liwoSæ poSredniego wykorzystania koenzymu Q10 w programach redukcji i utrzymania wagi w sporcie wyczynowym. Stwierdzono, ¿e niski poziom ubichi- nonu w ustroju mo¿e mieæ wp³yw na upoSledzenie gospodarki lipido- wej i potêgowaæ tendencjê do magazynowania t³uszczu zapasowego. Odwrotnie, podawanie CoQ10 poprawia energetykê ustroju, nasilaj¹c spalanie kwasów t³uszczowych oraz ich mobilizacjê z puli rezerwo- wej. Uboga w t³uszcze sportowa dieta nie sprzyja przyswajaniu koen- zymu Q10. W tej sytuacji uzupe³nianie koenzymu Q10 z pokarmu mo¿e byæ niewystarczaj¹ce. Aby temu zapobiec wyprodukowano ju¿ i wprowadzono na rynek preparaty CoQ10 w po³¹czeniu na przyk³ad z lecytyn¹, która jako sub- stancja t³uszczowa, przeciwdzia³a ww. ograniczeniom wch³aniania. Inne rozwi¹zanie tego problemu zastosowano w preparatach CoQ10, które s¹ micelizatami  mo¿e wiêc on byæ resorbowany z przewodu pokarmowego pomimo deficytu t³uszczów w masie pokarmowej. Koenzym Q10 poprawia parametry wszystkich wysi³ków, zarówno o charakterze tlenowym, jak i beztlenowym. Dlatego te¿ wspomaganie nale¿y polecaæ zawodnikom wszystkich dyscyplin sportu  wytrzyma- ³oSciowych, wytrzyma³oSciowo-si³owych i szybkoSciowo-si³owych. Podsumowanie rozdzia³u Nale¿y wystrzegaæ siê wolnych rodników, jako czynników wyj¹t- kowo destrukcyjnych dla organizmu sportowca (obni¿aj¹ wydolnoSæ, s¹ odpowiedzialne za os³abienie wszystkich cech motorycznych, tj. si³y, szybkoSci, wytrzyma³oSci, wyd³u¿aj¹ okres powrotu do normy po wysi³ku, powoduj¹ d³ugotrwa³e utrzymywanie siê potreningowe- go bólu miêSni, mog¹ staæ siê przyczyn¹ perturbacji zdrowotnych). Im d³u¿szy i bardziej intensywny trening, tym wiêcej wolnych rodników wytwarza siê w organizmie sportowca. Im organizm zawodnika bardziej wytrenowany, tym ³atwiej radzi on sobie z wolnymi rodnikami, ale i taki organizm wymaga dodatko- wego wspomagania tzw.  antyoksydantami (czyli  zmiataczami wolnych rodników), a przede wszystkim: wit. E i C, beta-karotenem, koenzymem Q10, selenem. 86

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wolne rodniki a choroby cywilizacyjne
WOLNE RODNIKI
Przeciwutleniacze kontra wolne rodniki
Wolne rodniki, stres oksydacyjny
Wolne rodniki w reakcjach chemicznych możliwości dydaktyczne ( Chemia w szkole 4 2008 r )
Antyoksydanty1
Przesadna czystosc szkodzi zdrowiu Wolne Media
126 Rodniki aminokwasowe i bialkowe
polimeryzacja rodnikowa cz 3
Całkowity potencjał antyoksydacyjny wyznaczony metodą chromatograficzną niektórych ziół i napoi alko
Rola antyoksydantów żywieniowych w stanie zdrowia i choroby
wolne dni malzenskie
Dlaczego antyoksydanty sÄ… tak potrzebne (EUFIC)
Antyoksydanty

więcej podobnych podstron