plik


ÿþBajkoterapia I. Rola bajki w rozwoju i wychowaniu dziecka Bajka od wieków towarzyszy czBowiekowi pod postaci mitu, legendy, podania ludowego czy wierszowanej opowiastki. Od wieków tak\e oddziaBuje na czytelnika i sigano po ni bez wiedzy z zakresu psychologii, bez [wiadomo[ci jej zbawiennego wpBywu na psychik. W potocznym jzyku pojcia  bajka i  ba[D u\ywa si zamiennie, jednak jako utwory literackie maj ró\ne znaczenia. Bajka jest krótkim, dowcipnym utworem, najcz[ciej poetyckim, o charakterze satyrycznym lub dydaktycznym. Jej bohaterami s zwierzta lub ludzie i zwykle zakoDczona jest moraBem. Ba[D jest natomiast opowiadaniem narracyjnym, folklorystycznym, gdzie zachowany jest obiektywny stosunek autora do opisywanych zdarzeD. W publikacjach dla dzieci pojcia te traktowane s zamiennie, przy czym cz[ciej wystpuje pojcie bajki. Bajki jako utwory literackie adresowane do dzieci, cechuje magiczne ujmowanie rzeczywisto[ci, ogldanie [wiata z perspektywy dziecka i [wiadomo[ umowno[ci zdarzeD, czyli rozró\nienie [wiata realnego i czarodziejskiego. W bajkach, w rozwizywaniu trudnych sytuacji dominuje magia. Tak wBa[nie my[li dziecko   magicznie , doszukujc si u zwierzt czy przedmiotów martwych cech ludzkich. Zwiat bajek jest umowny, nierealny, o czym wiedz czytelnicy czy sBuchacze. Ta nierealna rzeczywisto[ kreowana w ba[niach jest zgodna z magicznym my[leniem dziecka, dziki czemu pomaga mu zrozumie [wiat i siebie, wprowadza porzdek i Bad, pokazujc, jakie reguBy rzdz [wiatem. Bruno Betteelheim  lekarz, psycholog i humanista  sformuBowaB nastpujce tezy na temat znaczenia ba[ni w rozwoju i wychowaniu dzieci: 1. Podstaw oddziaBywania ba[ni na psychik dziecka jest proces identyfikacji czytelnika z pozytywnym bohaterem. 2. Ba[D konfrontuje dziecko z podstawowymi wewntrznymi problemami \ycia, pomagaj w rozpoznawaniu wBasnych trudno[ci i od razu podaj sposoby radzenia sobie z nim. 3. Ba[nie sprawiaj dziecku przyjemno[, dostarczaj mu obja[nieD dotyczcych jego psychiki, a tym samym wspieraj rozwój dziecicej osobowo[ci. 4. Pomagaj w odkrywaniu jego wBasnej to\samo[ci i nadawaniu sensu swojemu \yciu. 5. Wspieraj je w trudno[ciach zwizanych z psychologicznymi problemami dorastania i integracji osobowo[ci. 6. Ba[nie zachcaj do aktywnego pokonywania trudno[ci i nawizywaniu przyjaznych kontaktów ze [wiatem przyrody. 1 W analizie psychologicznej bajki mo\emy wyodrbni dwie warstwy: poznawcz i emocjonaln. Dziecko poznaje otaczajcy [wiat poprzez dziaBania bohaterów bajki. Dostarcza ona wzorców moralnych, mówi, co dobre, a co zBe i zawsze wystpek zostaje ukarany. Przedstawiany [wiat jest uproszczony, ale przez to zrozumiaBy dla dzieci. Bajka pomaga zrozumie dziecku ten [wiat adekwatnie do jego mo\liwo[ci intelektualnych, pomaga tak\e w budowaniu obrazu samego siebie. Identyfikujc si z bohaterem bajkowym, przyjmuje dziecko jego wzorce moralne, sposób my[lenia, dziaBania. Dziki bajkom odkrywa wBasn to\samo[ i pobudza wyobrazni. Bajka pobudza do wczuwania si w emocje, jakich do[wiadczaj gBówne postacie bajkowe, a przez to dzieci staj si wra\liwe na zBo, niesprawiedliwo[, ból. Jednak najwa\niejsza rola bajki polega (wg M. Molickiej) na redukcji lku. Dziecko, identyfikujc si z bohaterem ma poczucie, \e dobra wró\ka nad nim czuwa, \e potrafi posBugiwa si czarami i odmieni sw sytuacj. Bajka daje wsparcie i poczucie siBy, zastpczo zaspokaja potrzeby i przez to obni\a lek, okresowo nawet mo\e go znosi. Bajka terapeutyczna jako metoda obni\ania lku u dzieci jest zupeBnie nowym rodzajem terapii. II. Terapeutyczne znaczenie bajek Bajki terapeutyczne s utworami adresowanymi do dzieci, gBównie w wieku 4-9 lat, w których [wiat jest widziany z dziecicej perspektywy, a ich celem jest uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych i wspieranie we wzro[cie osobistym. FabuBa bajki terapeutycznej dotyczy ró\nych sytuacji wzbudzajcych lk, a gBównym bohaterem jest maBe zwierztko lub dziecko czy zabawka, z którym sBuchacz (czytelnik) mo\e si identyfikowa. Cech charakterystyczn wszystkich bajek terapeutycznych jest to, \e bohater bajkowy znajduje si w trudnej sytuacji i prze\ywa lk, a wprowadzone postacie umo\liwiaj redukcj tego lku. Bohater uczy si ró\nych sposobów jego przezwyci\ania. Nabycie nowych kompetencji prowadzi do zmiany w prze\ywaniu i do zmiany w zachowaniu. W narracji bajki terapeutycznej zastosowano nastpujce sposoby oddziaBywania na bohatera bajkowego: 1. Konkretyzacj i racjonalizacj doznawanych lków, która dokonuje si poprzez pokazanie dziecku, jakie osoby, przedmioty czy sytuacje go wywoBuj. U[wiadomienie sobie przyczyn i skutków wpBywa na racjonalne dziaBanie. Bohater bajkowy prezentuje wzory zachowaD umo\liwiajce skuteczne dziaBanie. Czytelnik czy sBuchacz uczy si poprzez to radzenia sobie w nowej, trudnej sytuacji. 2. Wzmacnianie poczucia wBasnej warto[ci i uczenia pozytywnego my[lenia  dokonuje si poprzez nagradzanie bohatera za skuteczno[ zachowaD. 2 3. Powtarzanie bodzców lkotwórczych, które powoduj proces  odwra\liwiania  poprzez bajki terapeutyczne dzieci oswajaj si z sytuacjami, osobami czy przedmiotami wywoBujcymi lki. Redukcja lku wystpuje na skutek czstego kontaktu z bodzcem o [redniej sile, w efekcie reakcja na niego zanika. 4. Aczenie bodzców lkotwórczych z przyjemnymi emocjami, co w efekcie prowadzi do wyobra\ania sobie bodzców lkotwórczych bez doznawania lku i nie przenoszenia go na realne sytuacje \yciowe. M. Molicka przedstawia schemat ka\dej bajki terapeutycznej, dziki któremu mo\na budowa wBasne opowie[ci. SkBadaj si na niego: " gBówny temat (sytuacja wywoBujca lk), " gBówny bohater (dziecko lub zwierztko, z którym si czytelnik identyfikuje), " inne wprowadzone postacie (pomagaj nazwa uczucia, ucz reakcji na trudne sytuacje), " tBo opowiadania (miejsce znane dziecku) Dziki podanemu scenariuszowi rodzice czy terapeuci mog stwarza inne bajki, stosownie do trudno[ci, z jakimi walczy dziecko. Nale\y pamita, \e problemu nie rozwizuje bajka, ale samo dziecko. Korzysta z rozwizaD w niej zasugerowanych, a odbiera je jako wBasne. SBuchajc o problemach podobnych do jego dziecko my[li:,  Je[li to si udaBo komu[ podobnemu do mnie, by mo\e ja te\ to potrafi . M. Molicka wyodrbnia trzy rodzaje bajek terapeutycznych: " relaksacyjne, " psychoedukacyjne, " psychoterapeutyczne. Bajki relaksacyjne posBuguj si wizualizacj w celu wywoBania odpr\enia i uspokojenia. Akcja takiej bajki toczy si w miejscu dobrze dziecku znanym, a opisywanym jako spokojne, przyjazne i bezpieczne. Bajka ma wyrazny schemat: bohater opowiadania obserwuje i do[wiadcza wszystkimi zmysBami miejsce, gdzie odpoczywa. Sugestie osoby prowadzcej powinny zawiera trzy struktury: sBuchow, wzrokow i czuciow. Struktura sBuchowa sBu\y do wywoBania efektu w rodzaju:  sByszysz szum drzew , wzrokowa:  widzisz fale z wolna przybijajce do brzegu , a czuciowa:  wchodzisz na szczyt góry . Relaksacja ma tu na celu odpr\anie mi[ni, a im relaks gBbszy, tym Batwiej o uspokojenie i lepsze samopoczucie. Zmartwienia, lki, usuwaj si na dalszy plan. Przed opowiadaniem bajki osoba prowadzca wprowadza dzieci w stan rozluznienia, mówic:  teraz posBuchamy bajeczki, usidz wygodnie, jeszcze wygodniej, posBuchaj swego oddechu, mo\esz przymkn oczy, wszystkie dzwiki oddalaj si&  3 PrzykBad bajki relaksacyjnej zaczerpnity z ksi\ki M. Molickiej  Bajkoterapia. O lkach dzieci i nowej metodzie terapii wyd. Media Rodzina, PoznaD 2002.  MaBy kotek samotnie wracaB ze szkoBy. CignB Bapk za Bapk wolno, jakby ospale. ByB smutny, nic go nie cieszyBo, czuB si bardzo nieswojo. Niechtnie prychaB na inne przechodzce obok zwierztka. Nagle nadleciaB malutki motylek i nad samym nosem kotka zrobiB okr\enia, jedno, drugie, trzecie. Chyba mi si przyglda  pomy[laB kotek i Bapk próbowaB odgoni motylka. Ale ten wcale nie odlatywaB, tylko kr\yB, kr\yB i jak samolot kre[liB znaki w powietrzu. Kotek patrzyB i patrzyB, jak zaczarowany, w pikny lot motyla. A ten wzbiB si wy\ej, jakby chciaB dolecie do sBoDca, i nagle znikB mu z oczu za wysokim ogrodzeniem. Zaciekawiony kotek zbli\yB si do pBotu, wdrapaB si po deskach i znalazB si w ogrodzie. RozejrzaB si dookoBa. ByBo tam tak piknie, rosBy wysokie owocowe drzewa sigajce koronami do nieba, a maBe krzaczki, jakby przy nich przycupnite, trzymaBy si ich jak maminej spódnicy. RosBy te\ kolorowe kwiaty, które jak dywan pokrywaBy caBy ogród. Kotek poczuB zapach ziemi, kwiatów i drzew. PocignB mocno noskiem i zapach jak fala, jakby ramionami, objB go. Kotek poBo\yB si na trawie i oddychaB miarowo, równo i spokojnie. PrzetarB oczy, podBo\yB Bapki pod gBow, wycignB caBe ciaBko, byBo mu bardzo wygodnie. Le\aB teraz i odpoczywaB. PoczuB senno[. SBonko wysyBaBo swe promyczki na ziemi, by pogBaskaBy ka\dy kwiatek, ka\dy listek i ka\d ro[link. Kotek poczuB przyjemny dotyk ciepBych promieni. ZamknB oczy. A promyczki jeden po drugim gBaskaBy go, przyjemnie ogrzewajc. Po chwili pojawiB si delikatny wiaterek, który koBysaB listki i gaBzie, jakby do snu. PochyliB si nad kotkiem i te\ go koBysaB, trzymajc w swoich ramionach. Kotek poczuB jak wiaterek przesuwajc si teraz po nim od gBowy do Bap, do pazurków samych, z wolna uwalnia go od smutków, i jeszcze raz, i jeszcze delikatniej przesuwajc si od gBowy w dóB ciaBka, zabiera z sob caBe niezadowolenie. Kotek poczuB si tak dobrze, poczuB si spokojny, jakby obmyty ze wszystkich swoich du\ych i maBych zmartwieD. OtworzyB wolno oczka i popatrzyB na chmurki, które pBynBy po niebie, nie spieszc si, leniwie, nie przeganiajc si, zgodnie. PBynBy i pBynBy, a wiatr wolno je popychaB. Kotkowi byBo tak dobrze. Nagle jedna maBa kropelka spadBa mu na nos. Co to?  zdziwiB si. RozejrzaB si dookoBa i zobaczyB, jak kwiatki wycigaj swoje maBe gBówki do kropli deszczu, zupeBnie jak on pyszczek do miseczki z mlekiem. UsiadB na trawie. PrzecignB si. Kropelki deszczu wolno, lecz miarowo spadaBy na spragnione ro[linki. Wraz z tym delikatnym deszczem wróciBa mu siBa. WstaB, otrzsnB futerko, u[miechnB si do siebie zadowolony. Pora i[ do domu  pomy[laB. Ale dziwn prze\yBem przygod w tym ogrodzie, gdzie przyprowadziB mnie motylek. Wróc tu jeszcze  obiecaB sobie  tu jest tak piknie i spokojnie. Wypr\yB si do skoku i jednym zamachem przeskoczyB pBot. Rado[nie machajc ogonem, wracaB do domu. 4 Bajki psychoedukacyjne to takie bajki, których celem jest wprowadzenie zmian w zachowaniu dziecka. Bohater bajki ma problem podobny do tego, który prze\ywa dziecko. Zdobywa ono do[wiadczenia poprzez [wiat bajkowy, gdzie uczy si, jakie wzory zachowaD nale\y zastosowa, poszerza swoj samo[wiadomo[, co sprzyja uczeniu si zachowania w trudnej sytuacji. Bajki tego typu s gBównie wsparciem dla procesu wychowania  to opowiadania dla dziecka opieszaBego, baBaganiarza, takiego, które nie chce i[ spa. Wiele bajek jest adresowanych do dzieci nieuzyskujcych pozytywnych wyników w nauce. Bajki te maj wskaza nowe wzory my[lenia o sytuacjach lkotwórczych, przedstawi inne wzory reagowania emocjonalnego. Po przeczytaniu bajki psychoedukacyjnej nale\aBoby zachci dzieci do narysowania ilustracji, uzewntrznienia emocji, porozmawiania o tym, co czuli bohaterowie bajki. Dzieci same powinny zinterpretowa bajk, dopiero wówczas nabierze ona dla nich znaczenia osobistego. PrzykBad bajki psychoedukacyjnej, zaczerpnity z uprzednio wymienionej ksi\ki M. Molickiej.  Bajka o mróweczce Temat: niepowodzenia w nauce szkolnej. Cel: zaakceptowanie siebie, ksztaBtowanie pozytywnych cech (odwaga), docenianie osigni wBasnych i innych osób, uwra\liwienie na rozumienie innych, ksztaBtowanie empatii.  MaBa mróweczka rozpoczBa nauk w klasie pierwszej. Od samego pocztku nie mogBa sobie poradzi z zadaniami, jakie maj mrówki w szkole. Ucz si podnosi, a potem transportowa ró\ne rzeczy. Nauka jest ci\ka, codziennie nosz na swych grzbietach patyki, listeczki, gaBzki, poziomki, jagody, a tak\e ucz si, jak je pakowa, by si nie zniszczyBy. Mrówka byBa bardzo pracowita, bardzo chciaBa otrzymywa dobre oceny, ale co z tego  byBa bardzo malutka, taka tyciu, tyciusieDka i nie mogBa udzwign tych wszystkich ci\arów. Inne silniejsze i wiksze dobrze sobie radziBy, tylko ona zawsze zostawaBa w tyle. Mrówki przezywaBy j, wy[miewaBy si z niej. Bardzo si tym martwiBa, chodziBa zasmucona. BaBa si lekcji i tego, \e nie udzwignie zadanego ci\aru i dostanie znowu jedynk. Najchtniej by w ogóle nie chodziBa do szkoBy. WstydziBa si zBych stopni i tego, \e jest taka sBaba. Kole\anki mrówki niechtnie si z ni bawiBy, nawet nie chciaBy z ni siedzie w jednej Bawce. MijaBy dni. Pewnego razu przyjechaBa do szkoBy komisja, ka\da mrówka zostaBa zmierzona, zwa\ona. NajdBu\ej badano maBa mrówk; czBonkowie komisji ogldali j, krcili gBowami, potem dBugo si naradzali, a\ w koDcu orzekli, \e niektóre mrówki s za maBe i musz chodzi do szkóB dla liliputów. One przecie\ ju\ niedu\o urosn, a w starszych klasach dojd nowe przedmioty i ci\ary bd jeszcze wiksze. Mrówki te przecie\ bd robotnicami. Postanowiono, \e maBa przejdzie do specjalnej szkoBy, gdzie te\ jest nauka, tylko ci\ary troszk mniejsze, takie, które bez trudno[ci udzwignie. Ona idzie do szkoBy specjalnej dla liliputów!  wy[miewaBy si inne mrówki. No to, co z tego?  spytaBa pani Mrówka, nauczycielka. Nie umiaBy odpowiedzie, ale dalej si wy[miewaBy, zwracajc uwag, czy pani nie sByszy. Pójd do innej 5 szkoBy  zadecydowaBa mróweczka  bo tutaj, jak widz, mnie nie lubi. Jak pomy[laBa, tak zrobiBa. Nowa szkoBa od razu jej si spodobaBa, byBa taka sama jak poprzednia, a jednak inna, ci\ary do wiczeD byBy mniejsze, a i koledzy milsi. Ju\ po kilku dniach mróweczka miaBa szóstki i pitki w dzienniczku. ZnalazBa tam przyjacióBki, takie same jak ona  maBe mróweczki. Bardzo lubiBa chodzi do tej szkoBy, byBo jej tylko przykro, gdy spotykaBa kolegów z poprzedniej, którzy dalej si z niej [miali, pokazywali palcami i przezywali. Pewnego dnia przez las szedB grozny wielkolud, wymachiwaB kijem na wszystkie strony i niszczyB wszystko, co byBo na jego drodze. NatknB si na mrowisko i kijem zaczB wierci w nim dziury. Zmienia zadr\aBa, zaczBy wali si w mrowisku domy, szkoBy, wszystkie mrówki z przera\eniem patrzyBy, jak ich praca jest niszczona. Trzeba si byBo broni, wic solidarnie wszystkie razem zaatakowaBy intruza. Pogryziony, jak niepyszny uciekB, gdzie pieprz ro[nie. Ucieszone mrówki wróciBy do mrowiska. OkazaBo si po chwili, \e wiele domów i ulic zostaBo zniszczonych, a tak\e cenne przedmioty, midzy innymi malutka zBota korona królowej. Lament wielki zapanowaB w mrowisku. Przecie\ królowa nie mo\e rzdzi bez korony! RozpoczBy si poszukiwania. Korony jednak jak nie byBo, tak nie byBo. Wszystkie tunele, poza jednym zostaBy sprawdzone. Do tego ostatniego nikt nie mógB wej[, Tunel wiB si gBboko w ziemi, byB bardzo wski, ciemny, niebezpieczny. MógB w ka\dej chwili si zawali i pogrzeba na zawsze [miaBka. Nikt wic nie próbowaB tam wej[. Tylko maBa mróweczka zdecydowaBa si na ten odwa\ny krok. I po chwili ju\ wskim korytarzem schodziBa ni\ej i ni\ej. DookoBa byB mrok, czuBa wilgotn ziemi. Wolno sprawdzaBa ka\dy odcinek drogi. Niczego poza ciemno[ci tam nie byBo. Jednak si nie zniechcaBa, schodziBa coraz gBbiej. ZatrzymaBa si na chwile, by otrze pot z czoBa, i wtedy zobaczyBa, ze co[ poByskuje. PochyliBa si. ZnalazBa koron. Ucieszona wracaBa jak na skrzydBach. Wszyscy j podziwiali. To przecie\ dziki jej odwadze królowa mogBa z powrotem rzdzi mrowiskiem, mrówki chodzi do szkoBy, a robotnice pracowa. Jeste[ niezwykle dzielna  powiedziaBa królowa, wrczajc jej order odwagi. Gratulacjom, u[ciskom nie byBo koDca. A ci, którzy kiedy[ si z niej wy[miewali, teraz wstydzili si tego okropnie. Bo nie jest wa\ne, czy si jest du\ym, czy maBym; czy nosi si du\e, czy maBe ci\ary. A co jest wa\ne? Bajki psychoterapeutyczne wytyczaj nowy kierunek terapii. Bajki te s dBu\sze i maj rozbudowan fabuB. W utworach tych zawarty jest inny sposób my[lenia i przez to odczuwania sytuacji lkotwórczej. Bajka psychoterapeutyczna ma nastpujce cele: " zastpczo zaspokoi potrzeby, dowarto[ciowa dziecko, które jest w trudnej sytuacji; " da wsparcie poprzez zrozumienie, akceptacj, budowania pozytywnych emocji, nadziei, przyjazni, jak zapewniaj bajkowe postacie; " przekaza odpowiedni wiedz o sytuacji lkotwórczej i wskaza sposoby radzenia sobie. 6 Bajki psychoterapeutyczne maja za zadanie obni\a lk. Realizacja tych zadaD dokonuje si w dziecku. Niektóre bajki przejd, niezauwa\one, innych dziecko nie zrozumie, co bdzie wskazówk, \e nie s to problemy wa\ne dla niego, a jeszcze inne bajki bdzie czytaBo albo prosiBo o ich wielokrotne powtarzanie. Bdzie to znak, \e dziecko tej wBa[nie bajki potrzebuje, \e uto\samia si z jej bohaterami, \e daje mu to wiele satysfakcji. Do stosowania terapii z zastosowaniem bajek nie jest potrzebne wyksztaBcenie pedagogiczne ani psychologiczne. Mog po nie siga rodzice czy opiekunowie. Zalety ich s nieocenione, tak\e w pracy pedagoga specjalnego, który, oprócz pokonywania podstawowych w terapii trudno[ci, musi spojrze na pacjenta interdyscyplinarnie i nie mo\e pomin napi i lków nkajcych dzieci, S one, bowiem przyczyn wielu innych zaburzeD. Opracowanie: Ewa Jaworska Literatura: 1. I. Borecka   Biblioterapia. Teoria i praktyka. Poradnik wyd. SBP, Warszawa 2001 2. M. Molicka   Bajkoterapia. O lkach dzieci i nowej metodzie terapii wyd. Media Rodzina, PoznaD 2002 3. M. Molicka   Bajki terapeutyczne dla dzieci (cz[ 1 i 2) wyd. Media Rodzina, PoznaD 2002 4. M. Molicka   Bajki terapeutyczne dla dzieci w:  Grupa i zabawa 1999 nr 2 5. M. Pytka   Bajka, bajkoterapia, wychowanie&  w:  Opieka  wychowanie  terapia 2002 nr 4 6. G. Walczewska  Klimczak   Co ba[nie mog da wspóBczesnemu dziecku w:  Grupa i zabawa 1999 nr 2 7

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Małgorzata Ochniowska problemy rodziny wychowujacej dziecko o zaburzonym rozwoju
Rola słuchu fonematycznego w rozwoju mowy dziecka część I
Rola słuchu fonematycznego w rozwoju mowy dziecka część I
Rola słuchu fonematycznego w rozwoju mowy dziecka
Problemy rodziny wychowujÄ…cej dziecko o zaburzonym rozwoju
rola i znaczenie literatury dla dziecka w wieku przedszkolnym
BIOLOGICZNE I MEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU i WYCHOWANIA
Rozwój duchowy dziecka alkoholika
Fugate R Wychowanie dziecka według Pisma Świętego
Rozwój mowy dziecka wg Montessori
Prawidłowy przebieg rozwoju mowy dziecka
obserwacja rozwoju małego dziecka
Analiza sytuacji wśród osób samotnie wychowujacych dziecko do 18rz X 09 (21 09)

więcej podobnych podstron