318595261

139

Recenzje

Environment — Resources — Pollution — Society. William W. Murdoch, Editor. University of California, Santa Barbara. Sinauer Associates Inc. Publishers 1971, s. 440.

Obserwowane w ostatnich czasach bardzo żywe zainteresowanie problematyką degradacji środowiska człowieka wywołuje żywy oddźwięk w licznie ukazujących się wydawnictwach, poświęconych tej tematyce. Omawiana książka należy do dzieł obszerniejszych w tym zakresie, w jej opracowaniu wzięło udział 21 autorów. Redaktor tomu, profesor zoologii Uniwersytetu Santa Barbara w Kalifornii, zaopatrzył książkę w krótką przedmowę, informując, że celem opracowania jest danie rzetelnych podstaw do rozpoznania sytuacji oraz podjęcie dyskusji nad bardzo ważnymi zagadnieniami środowiska, które w dobie obecnej mają rangę ponadprob-lemową. Obok wstępu prof. Murdoch opracował artykuł wstępny Systemy ekologiczne i końcowy Środowisko a równowaga ludzkości. W artykule wprowadzającym omawia ogólnie energie biosfery, zapasy niektórych pierwiastków i ich cykle obiegowe oraz produkcję pierwotną w różnych ekosystemach, zaznaczając, że trudno przewidzieć skutki współczesnych przekształceń. Ekosystemy to ogniwa otwarte, mało poznane, a skutki zakłóceń są zazwyczaj odczuwalne w innym miejscu i innym czasie. Niektóre przemiany są nieodwracalne i zniszczony tropikalny las pociąga degradację gleby, tak że następny las w tym środowisku będzie znacznie uboższy. Złożoność ekosystemów powoduje trudności w interpretacji wyników eksperymentów laboratoryjnych, które nie zawsze przebiegają zgodnie z procesami odbywającymi się w warunkach naturalnych.

Pozostałą treść książki składającą się z 19 artykułów ujęto w trzech częściach: I — Ludzkość i zasoby, II — Degradacja środowiska i III — Środowisko a społeczeństwo.

Część I jest zbiorem siedmiu artykułów, z których pierwszy pióra znanego demografa prof. Nathana Keyfitza pt. Ilość i rozmieszczenie ludności omawia zagadnienia demograficzne w ujęciu globalnym oraz przyrost ludzi w poszczególnych obszarach Ziemi, oceniając stan liczbowy mieszkańców Ziemi na r. 1985 na około 5 mld.

Lester Brown i Gaił Finsterbusch w rozdziale Człowiek, żywność i środowisko zajmują się światową produkcją żywności i jej niesłychanie dynamicznym wzrostem w ostatnich kilkuset, a szczególnie kilkudziesięciu latach. Omawiane są wydatki związane z wyżywieniem w różnych obszarach Ziemi. Zasoby surowców dziś i w przyszłości są przedmiotem rozważań Prestona C1 o u d a, M. King H u b b e r t zajmuje się źródłami energii i zużyciem surowców, zaznaczając, że dopiero około r. 2000 przewiduje się spadek zużycia węglowodorów kopalnych kosztem rozwoju energii nuklearnej. Zasoby lądowe omawia Marion C 1 a w -son na przykładzie użytkowania ziemi w przeszłości, obecnie i do r. 2000. Tinco E. A. van Hy Icka ma zajmuje się zasobami wody. Przedstawia ogólny bilans wodny Ziemi, cykle obiegowe wody oraz zużycie wody przez rolnictwo i przemysł, głównie na przykładzie Stanów Zjednoczonych. Omawiane są wielkie inwestycje wodne, dokonane bądź planowane w niedalekiej przyszłości.

Część II, poświęcona degredacji środowiska, zawiera artykuły dotyczące wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń. Richard J. H i c k e y w rozdziale o zanieczyszczeniu powietrza stara się udowodnić na podstawie danych statystycznych pochodzących z 38 metropolii USA, że wzrastające zanieczyszczenie powietrza, szczególnie przez S0₂ i N0₂, idzie w parze ze wzrostem chorób nowotworowych i chorób serca. Autor wysuwa hipotezę, że przyczyną wzrostu zachorowań jest degradacja komórek somatycznych na drodze mutacji komórkowego DNA i gromadzenie w ciągu życia w organizmie niekorzystnych mutantów.

Profesor zoologii uniwersytetu w Waszyngtonie W. T. Edmondson omawia