3545336473

89

Prasens a kondycja ludzka. Liryka jako laboratorium filozoficzne

może by powrócił marnotrawny syn, słowo „toby” pod sam próg.

Utwór ten wyraża zasadnicze napięcie tej liryki - między doświadczeniem zmysłowym a sferą pojęć. Podmiot szuka lapidarności pojęciowej, która byłaby na tyle nośna, by ukazać zarazem ukryty prasens, jak i uniwersalność pewnych ludzkich sytuacji egzystencjalnych. Z drugiej strony jednak - nie ufa pojęciom, chce je po Gombrowiczowsku „pobratać” z doświadczeniem zmysłowym, pragnie by „substancja miała futro kocie”, a „nicość pióra”. Podmioty liryczne, które czują się bezpiecznie tylko w kontakcie dotykowym ze światem, cierpią - nie potrafiąc „dotknąć” pojęć, nawiązać z nimi intymnej więzi w obrębie zmysłowego doświadczenia. Istoty zmysłowe - zakładają podmioty liryczne tych wierszy - zostały odseparowane od bytów idealnych, wygnane z Platońsko-Popperowskiego trzeciego świata do drugiego świata subiektywnego doświadczenia wewnętrznego. Liryka ta postuluje pojednanie obu światów, powrót syna marnotrawnego, który' w progu Platońskiego domu klęknie przed pojęciami i dotknie czołem ich marmuru. Wraz z nim wróci zaś słowo „toby” - jako horyzont nieograniczonych nowych możliwości antropologicznych, jaki odsłoniłoby to pojednanie.

W inny sposób tę samą myśl wyraża wiersz Kontyngencja (N, 55):

Na podwórku,

gdzie na stosie jesionowych bali wygrzewa się w słońcu kot, mogłoby z pewnością nie być w tej słonecznej chwili kota,

ani ponad, poza kotem ani w samym kocie - świata. Czemu świat niż raczej nic?

Ale człowiek,

który też wygrzewa się na słońcu, nie chce stawiać takich pytań.

Nie ma zmysłu nicości,