3545336481

78

Stanisław Czerniak

asocjacjami filozoficznymi i literackimi. Na przykład w wierszu Albo (N, 21) podmiot liryczny konfrontuje surową optykę protestancką:

Czas to pieniądz albo Sein.

Albo nie należy do mnie, lecz do Boga, i to on rozstrzyga, co mi się należy po lej lub po tamtej stronie.

- z podejściem egzystencjalistycznym:

Czy Bóg wie, że jest(em) sam?

Tylko albo - albo mam.

Ono nie jest zbiorem rzeczy, domem ani ciałem, które czeka wiernie w domu.

i z perspektywą Nietzscheańską:

Sztylet w serce albo wbić, zabić słowo, aby żyć, zabić Boga, żeby mieć całą wieczność na swą śmierć.

Prowidencjalistyczny, protestancki prymat Boga wobec ufającego Jego Łasce człowieka pojawia się obok Kierkegaardowskiej wizji człowieka, który zredukowany został do własnych aktów decyzji (motyw albo-albo). Spotkanie z Bogiem jawi się wyłącznie jako pewna możliwość zakładająca źródłową samotność człowieka i niewykluczająca deistycznej samotności Boga, by zderzyć się wreszcie z wizją Nietzscheańską. Dylemat „albo - albo” to w jej świetle inte-lektualistyczna słabość nosicieli resentymentu - Bóg umarł (zabity „ponownie”, jeśli trzymać się narracji chrześcijańskiej, przez człowieka), ale - interpretuję tu Nietzschego - dopiero owa „śmierć Boga” jako „Słowa”, które „było na początku”.