3703947861

Aleksander Posacki SJ

Ezoteryzm - współczesne idee, inspiracje interdyscyplinarne, perspektywy badawcze

1. Szeroka perspektywa metodologiczna i dyscyplina badawcza

Szerokie, socjologiczne rozumienie ezoteryzmu zaprezentował Wouter J. Hane-graaff, czołowy badacz tego tematu (z pozycji sojologii religii, czego nie należy przeceniać), a jednocześnie redaktor naczelny Dictionary ofGnosis & Western Esotericism'. Jego zdaniem, w czasach nowożytnych i współczesnych do ezoteryzmu zaliczyć można takie zjawiska, jak: renesansowy hermetyzm, bazującą na platonizmie „filozofię okultystyczną”, astrologię, magię, alchemię, kabałę, teozofię, okultyzm, a także niektóre nurty duchowości XIX i XX wieku oraz pewne elementy tworzące doktrynę ruchu New Age^{1 2}. Tak obszerna tematyka pozwala ująć różne interpretacje tego tematu. I słusznie. Ezoteryzm zawiera bowiem aspekty teoretyczne i praktyczne. Tu powstaje przestrzeń metodologiczna także dla definicji okultyzmu i relacji tego pojęcia do ezoteryzmu, który coraz częściej jest badany na uniwersytetach i coraz częściej występuje w podręcznikach filozofii³.

Aby odpowiedzieć na te pytania, należałoby jednak wykroczyć poza socjologię czy opisowy empiryzm, który zresztą często zawiera w ukryciu interpretacje światopoglądowe i filozoficzne. Natomiast sam ezoteryzm to szerokie pojęcie i realne zjawisko, które zawiera — samo w sobie — wiele idei filozoficznych i teologicznych. Nie jest to więc pojęcie czy zjawisko marginalne, ale dotyczące kultury wysokiej i podstawowych problemów człowieka, zarówno poznawczych, jak i egzystencjalnych. Pojęcie ezoteryzmu zawiera w sobie światopoglądy: obraz Boga, człowieka i świata. Zawiera więc odniesienia nie tylko

1

   Por. Ed. W. Hanegraaff, Dictionary ofGnosis and Western Esotericism, Leiden-Boston 2006.

2

   Por. W.J. Hanegraaff, New Age Religion and Western Culture. Esotericism In the Mirror of Secular Thought, Leiden-New York-Kóln 1996.

3

   Por. A. Faivre, Lesoterismo, Carnago 1992.