4855313003

Ewa Lisowska-Mieszkowska

Jeżeli oczekiwania te zostają spełnione, to znaczy, że system zarządzania środowiskowego wdrożony w przedsiębiorstwie jest skuteczny. Czy zatem w Polsce certyfikowane systemy zarządzania są skuteczne? Zdaniem Pochyluka i Szymańskiego jest z tym bardzo różnie. Zgodnie z koncepcją systemu przedstawioną w normie ISO 14001 zadaniem kluczowym jest nadzór nad procesami najbardziej obciążającymi środowisko. W praktyce jednak nadzorowanie wszystkich procesów związanych ze znaczącymi oddziaływaniami na środowisko nie zawsze jest stosowane, ponieważ wiążę się z dodatkowymi wydatkami i utrudnieniami. Dotyczy to przedsiębiorstw, które nie mają problemów ze spełnianiem wymagań prawnych co do stopnia oddziaływania na środowisko i w których nadzorowanie wszystkich procesów teoretycznie nie jest konieczne do zachowania zgodności z wymogami prawa, a możliwość dodatkowego zmniejszenia oddziaływania nie wydaje się interesująca ze względu na brak bezpośrednich korzyści dla przedsiębiorstwa. Zapobieganie większemu niż konieczne obciążeniu środowiska nie jest postrzegane jako korzyść dla przedsiębiorstwa. Ponieważ norma nie zawiera wymagań co do szczegółowości prowadzonego nadzoru, jednostki certyfikujące nie mogą wykazać, że jest on prowadzony na zbyt ogólnym poziomie, a przecież właśnie poprawne i pełne nadzorowanie procesów świadczy o skuteczności systemu.

Kolejna kwestia to zachowywanie przez przedsiębiorstwa zgodności z wymaganiami prawa. Pochyluk i Szymański zwracają uwagę, że o ile w odniesieniu do dużych zakładów nadzór służb ochrony środowiska jest tak duży, że nie zdarza się, aby działały one bez posiadania wymaganych pozwoleń, o tyle małe zakłady pozostają często „poza świadomością służb ochrony środowiska”, a tym samym poza kontrolą. Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego staje się w takich zakładach pierwszą konfrontacją z pełnym zakresem przepisów prawa ochrony środowiska, które ich dotyczą. System pełni więc tutaj pozytywną rolę i sprzyja osiąganiu zgodności z prawem.

Trzeba jednak pamiętać, że certyfikacja nie stanowi potwierdzenia skuteczności systemu, ale jedynie poświadcza jego wdrożenie. Przyznanie certyfikatu nie potwierdza też z absolutną pewnością, że przedsiębiorstwo nie przekracza wymagań nałożonych prawem, ponieważ zgodnie z interpretacją wymogów normy zaakceptowaną przez Międzynarodowe Forum Akredytacyjne (stosowaną przez jednostki certyfikujące) do zgodności z wymogami normy jest konieczne, aby system zarządzania środowiskowego prowadził co najmniej do stałej zgodności z wymaganiami prawnymi i nie oznacza to, że w organizacji posiadającej system nie zdarzy się żadne incydentalne naruszenia prawa, natomiast niezgodność taka powinna być szybko wykryta i naprawiona dzięki wdrożonemu systemowi. W praktyce możliwe jest uzyskanie certyfikatu także przez organizacje, które

16