5136436197

Listy Abetarda i Heloizy

Kontrast i napięcie panujące między fragmentami, w których Heloiza mówi o świecie wartości, które wyznaje, a które porzuciła, i w których cytuje Biblię, a tymi, w których wyznaje i opisuje z zaskakującą szczerością swoje namiętne uczucia, czyni z jej listów lekturę bardzo poruszającą - o wiele bardziej, niż wystudiowane i zretoryzowane wywody Franceski, co widać zwłaszcza we fragmencie podejmującym temat żalu po utraconym szczęściu. Podczas gdy Francesca skarży się na „niezasłużoną karę”, Heloizę zdumiewa porządek rzeczywistości, w której, póki trwali w grzechu, wiodło im się szczęśliwie, kiedy zaś zawarli małżeństwo - dotknęło ich nieszczęście:

A gdyby tak wolno było zawołać: O Boże okrutny nad wszelkie wyobrażenie! (...) O ja najnieszczęśliwsza wśród nieszczęśliwych i najnędzniejsza wśród biednych. Twa miłość sprawiła, żem wyniesiona została nad wszystkie niewiasty na niedosiężne wyżyny, ażebym stamtąd strącona wielkością upadku zmazała swe własne i Twoje winy. Którą z niewiast szłachetnych i możnych los śmiałby ze mną zrównać, że już nie powiem: nade mną wywyższyć? Ijestże choć jedna, którą by strącił w taką przepastną otchłań i tak znicestwił boleścią? Jak wielką sławę zdobyłam przez Ciebie. Jak straszną zarazem poniosłam klęskę. Jakaż krańcowa dola jest moim działem: raz ściele róże pod nogi, raz ciernie w skroń wplata. Tak w dobrodziejstwach jak w przeciwieństwach przebrana miara. Tak przeznaczenie zrządziło, iż stałam się zrazu szczęśliwszą nad inne, snadź po to jedynie, bym ogarniając myślą ogrom swej straty, tym żałościwsze rozwodziła żale, im cięższą poniosłam klęskę i by mię tym żywszy ogarniał smutek za szczęściem minionym, im je gorętsza wyprzedzała miłość. Promienną radość z najupoj-niejszych rozkoszy przyćmiła najposępniejsza żałoba. I żeby się zrodził bunt sroższy z krzywdy doznanej, wszystkie prawa sprawiedliwości zostały na równi dla nas zdeptane. Bo w rzeczy samej, jak długo trwożnie smakowaliśmy zakazanego owocu miłości, że użyję szpetniejszego, ale dosadniejszego wyrazu: jak długo brnęliśmy w nierządzie, były nam miłościwe wyroki niebios. Lecz skoro tylko uświęciliśmy związki nieprawe, gniew boży dotknął nas okrutnie, a ręka Pańska karząca ciężko zawisła nad nami. I mściwym okiem spojrzał na nasze niewinne rozkosze Ten, któiy nam długo odpuszczał rozpustę (s. 122, 123)⁴⁵.

⁴⁵ O! - si fas sit dici - crudelem michi per omnia Deum! o indementem clementiam! (...) O me miserarum miserńmam! infelicium infelicissimam! que ąuanto uniuersis in te feminis prelata sublimiorem obtinui gradum, tanio hinc prostrata grauiorem in te et in me pariterperpessa sum casum! Quanto ąuippe altior ascendentis gradus tanto grauior corruentis casus. Quam michi nobilium potentium feminarum Fortuna umąuam pre-

30