5673850043

Przekonania ontologiczno-epistemologiczne naukowców a społeczne uwarunkowania nauki

I

zróżnicowanie poszczególnych odpowiedzi z uwagi na niektóre zmienne. Wśród młodych pracowników naukowych, magistrów, o krótkim stażu pracy i małym dorobku jest najmniej odpowiedzi typu: zdecydowanie się zgadzam, że nauka dostarcza wiedzy obiektywnej, są więc oni bardziej sceptyczni od pozostałych grup. Prawdopodobnie istnieje zależność między specjalizacją a przekonaniem, że nauka dostarcza wiedzy obiektywnej. Na podstawie wyników, które udało mi się zgromadzić, wydaje się, że wśród „doświadczalników” (chemików i fizyków) sceptycyzm jest większy niż wśród teoretyków. Fizycy teoretyczni nieco częściej wybierali odpowiedzi „zdecydowanie się zgadzam” i „raczej się zgadzam”. Te różnice można zinterpretować jako przejaw wpływu dystansu poznawczego do obiektu na sposób jego postrzegania, który polega na stereotypizacji. Teoretycy idealizują (a tym samym upraszczają) naukę i badania naukowe, ponieważ nie mają bezpośredniego kontaktu z badaniami eksperymentalnymi i nie uwzględniają błędów, które często zdarzają się w trakcie pracy eksperymentalnej. Teoretycy mają przeważnie kontakt z „gotową” wiedzą czy raczej efektem pracy eksperymentatorów.

Wśród naukowców nie ma więc jednomyślnej opinii co do obiektywizmu wiedzy naukowej. Większość (74%) badanych przyznała, że na naukę mają wpływ czynniki natury społecznej i cechy psychiczne badaczy. Należy jednak przy tym pamiętać, że takie stwierdzenia nie mogą stanowić argumentu na rzecz tezy o wpływie na wiedzę naukową czynników społecznych głoszonej przez skrajnych konstruktywistów z dwóch powodów. Po pierwsze, sama wiedza badanych o danym zjawisku nie stanowi wyjaśnienia, chociaż może dostarczać istotnych informacji. Jeśli naukowcy uważają, że wiedza naukowa jest nieobiektywna, to nie traktują tego jako opisu wiedzy naukowej, przekonania te są natomiast podstawą do rozważań nad stosunkiem naukowców do wiedzy naukowej. Po drugie, trzeba najpierw rozstrzygnąć, jak rozumiane jest przez nich pojęcie „wiedza obiektywna” oraz na czym polega wpływ czynników społecznych i cech psychicznych na naukę. Okazuje się bowiem, że uznawanie przez naukowców, iż czynniki społeczne czy psychiczne mają wpływ na badania, nie jest równoznaczne ze zgodą na twierdzenie, że nauka nie jest obiektywna (jedynie 13% badanych tak uważa).

Tabela 3

Czy na naukę mają wpływ czynniki natury społecznej i cechy psychiczne	Liczebność	Procent
tak	50	74
nie	9	13
trudno powiedzieć	7	10
inne	2	3
N	68	100

Forum Socjologiczne 3, 2012 © for this edition by CNS