5673850030

Przekonania ontologiczno-epistemologiczne naukowców a społeczne uwarunkowania nauki

od interpretacji badacza, to nie można mu ufać i w związku z tym powiedzieć, czy to, co ten badacz przedstawia, jest prawdziwe, czy nie jest prawdziwe. Jest to opatrzone jego interpretacją [dr, fizyk doświadczalny, mężczyzna, 1.46].

Wiadomo z historii nauki, że wiele teorii czy nawet wiele faktów zostało przez czas zweryfikowanych i zostały one uznane albo za nieprawdziwe w ogóle, albo na przykład nieprawdziwe w części. Więc tutaj miałem problem, jak to traktować. Wiadomo, że może się okazać, że nawet jeżeli eksperyment się zgadza i jest powtarzalny, to wyniki, interpretacja tego eksperymentu może okazać się nietrafna. Czyli bywa czasem tak, że eksperyment można na różne sposoby interpretować i te interpretacje mogą z czasem okazać się nieprawdziwe. Bo rzadko raczej tak bywało, żeby okazywało się, że eksperymenty były nieprawdziwe. Ale sposób myślenia ludzi i wiedzy chemicznej oczywiście ewoluował i można było innego rodzaju wnioski wyciągnąć z tego samego eksperymentu [mgr, mężczyzna, chemik, 1. 27].

M. Sikora definiuje interpretację jako „określanie danych doświadczenia”¹³. Autor ten zwraca uwagę na społeczne uwarunkowania interpretacji, które uświadamiają sobie również przeprowadzający badania naukowcy: interpretacja ma charakter historyczny — jest zmienna, dlatego nie ma waloru obiektywności. Badanie procesu interpretacji ma znaczenie dla wyjaśnienia uwarunkowań wiedzy naukowej. Interpretacja danych dokonuje się — jak zauważa Sikora — w obrębie systemu znaków, polega na nadawaniu znaczeń i precyzowaniu znaczeń znaków, z którymi naukowiec ma do czynienia w procesie badawczym¹⁴. Problem interpretacji w nauce pojawia się w perspektywach, które badają różnorodne elementy warunkujące wiedzę naukową, kwestionują one stereotypowy obraz nauki ukształtowany głównie przez pozytywizm i neopozytywizm. Wnikliwa analiza procesu badawczego, w którym uwzględnia się znaczenie interpretacji jako etapu, w którym pojawia się kulturowe i społeczne kształtowanie wiedzy naukowej, prowadzi do konkluzji, że wiara w „czyste” doświadczenie (umacniana przez Koło Wiedeńskie) miała charakter postulatu normatywnego. Zdania protokolarne, jak nazywali neopozytywiści zdania opisujące „czyste” dane empiryczne, to takie zdania, które poprzedzają wszelką teorię, mówią o wiedzy bezpośrednio opartej na doświadczeniu i dzięki temu stanowią pewną podstawę wszelkiego poznania. Koncepcja zdań protokolarnych jest próbą rozwiązania kwestii poszukiwania ostatecznej, pewnej podstawy wiedzy ludzkiej. Socjologia wiedzy naukowej jest w stanie bronić tezy, że idea ta jest niemożliwa do zrealizowania.

Wyjątkowy status epistemologiczny wiedzy naukowej był rezultatem przypisywania tej wiedzy określonych walorów. I tak, pozytywizm ukształtował przekonanie, że wiedza naukowa to wiedza pewna. Opinie badanych naukowców są zróżnicowane. W wynikach prezentowanych badań ponownie ujawnia się sceptycyzm, gdyż większość respondentów nie podziela optymistycznej wiary w pewność wiedzy naukowej. Jedynie 32% badanych naukowców zgodziło się

¹³ M. Sikora, Problem interpretacji w metodologii nauk empirycznych, Poznań 1997, s. 8.

¹⁴ Ibidem, s. 9.