5673850032

Przekonania ontologiczno-epistemologiczne naukowców a społeczne uwarunkowania nauki

Tabela 6

Czy w nauce istnieje niepodważalny fundament?	Liczebność	Procent
tak	26	38
nie	27	40
trudno powiedzieć	14	21
inne	1	1
N	68	100

Takie odpowiedzi sugerują, że wizerunek nauki wśród samych naukowców odbiega znacznie od obrazu, który wykreował logiczny pozytywizm czy metodologia i filozofia nauki (niektóre nurty) i zbliżony jest do socjologicznej perspektywy wiedzy naukowej. Podobne ujęcie proponował w swojej pracy L. Fleck. Próbował on obalić wiarę w mocną podstawę wiedzy naukowej, która miałaby być niezmienna i niezależna od wpływów społecznych. Zdaniem autora ani prawda, ani metoda, ani logika czy „twarde” fakty empiryczne nie mogą dostarczać takiej podstawy, gdyż same są społecznie uwarunkowane. Filozofujący przyrodoznawcy (Koło Wiedeńskie), zdaniem Flecka, popełniają błąd, „mając zbyt duży respekt dla logiki i pewnego rodzaju religijny szacunek dla wniosków logicznych”. Normatywny model ludzkiego myślenia:

jest czymś stałym, absolutem — natomiast fakt empiryczny czymś względnym. Odwrotnie widzą to humanistycznie wykształceni filozofowie, którzy w fakcie upatrują absolutu, a w ludzkim myśleniu zmienność. Charakterystyczne, jak obie strony przenoszą fixum w obcy sobie teren! [...] zmienne są zarówno fakty, jak i myślenie, chociażby dlatego że zmiany w myśleniu przejawiają się w zmienionych faktach i na odwrót: zasadniczo nowe fakty można odkryć tylko dzięki nowemu myśleniu¹⁵.

Fleck twierdzi, że wiedza nie posiada żadnej ostatecznej podstawy, bazy, czegoś stałego, absolutnego, a więc wszystkich tych elementów, których poszukiwaniem zajmowała się epistemologia, a potem filozofia nauki. Wiedza jest zjawiskiem nieustannie zmieniającym się. Pojęcia prawdy i fałszu są nieprzydatne do opisu wiedzy naukowej, lepsze jest pojęcie zmiany i rozwoju wiedzy.

Podsumowując, naukowcy wyznają taki światopogląd, który dopuszcza możliwość istnienia wiedzy obiektywnej, chociaż obiektywizm wiedzy naukowej nie jest absolutny. Często pojawiające się opinie, wyrażające sceptycyzm wobec obiektywizmu wiedzy naukowej, ujawniają krytyczny i złożony stosunek do scjentystycznego stereotypu nauki. Zdaniem naukowców obiektywizm nauki jest własnością wiedzy zbiorowej, gdyż ujawnia się i jest możliwy w procesie ewolucji wiedzy naukowej. Nauka może być obiektywna jedynie na danym poziomie

¹⁵ Ibidem, s. 80-81.

Forum Socjologiczne 3. 2012 €> for this edition by CNS