5755073717

II Przestrzeń Powrotu w ujęciu antropologicznym

Przestrzeń w filmie odgrywa niezwykle ważne funkcje. Dzięki jej konstrukcji, poprzez prezentację poszczególnych miejsc, widz może obserwować i „wchodzić” w strukturę świata kreowanego, „uczestniczyć” w filmowych wydarzeniach. W ten sposób odbiorca ulega swoistemu „zanurzeniu się” w przestrzeń filmu - odnosi wrażenie realności tego, co obserwuje, słyszy i analizuje.

Co więcej, przestrzeń „stanowi element warstwy semantycznej dzieła”, dlatego staje się „centralną kategorią opisu i interpretacji”¹⁹. W konstruowanym przez twórców świecie rozgrywa się jakaś akcja, występują aktorzy, znajdują się jakieś rekwizyty. Wzajemne ich relacje są kształtowane tak, aby jak najlepiej (przy zachowaniu względów estetycznych), mogły oddawać zamysł autorów czyli to, co chcą przekazać odbiorcy.

Przestrzeń filmowa może być poddawana analizie nie tylko w kategoriach proksemiki, ale również w ujęciu antropologicznym. Faktem jest, iż w psychice człowieka funkcjonują zarówno pewne schematy percepcyjne, jak i pewne skojarzenia, co do specyfiki różnych miejsc i przestrzeni. Znajomość tych mechanizmów i ich świadome użycie w procesie kreacji świata przedstawionego, stwarza wielkie możliwości na etapie redagowania „filmowego tekstu”. Staje się on jednocześnie bardziej „czytelny” dla odbiorcy, bowiem odwołuje się w dużej mierze do jego schematów percepcyjnych; wpisuje się niejako w jego uformowany już model postrzegania świata.

Wytworzona przestrzeń filmowa staje się materiałem badawczym, zarówno na poziomie pojedynczego kadru, jak i sekwencji poszczególnych zdjęć bądź całych ujęć. Do analizy wykorzystano jedynie te konstrukcje, które są charakterystyczne, „kojarzące się” i - przede wszystkim - poddające się analizie antropologicznej.

¹⁹ E. Ostrowska. Kategoria przestrzeni filmowej. Wstępne rozróżnienia i możliwości badawcze, [w:| Film: Symbol i tożsamość, pod red. Jana Trznadlowskiego. Wrocław 1992, s. 216.

11