5792344235

Maria Kiełczewska-Zaleska 567

Jednakże ulubionym działem prac prof. Kielczewskiej-Zaleskiej pozostały zadania z zakresu geografii osadnictwa. W badaniach tych przeszła pewną ewolucję, odeszła od metod czysto geograficznych i kierunku krajobrazowego, pogłębiając metody geograficzno-historyczne. Wprowadziła analizę rozwoju form osiedli wiejskich w oparciu o źródła i materiały historyczne, co zbliżyło ją do kól historyków, zajmujących się osadnictwem wiejskim. Pozwoliło to na nowe naświetlenir    lartnitów

Pomorza oraz na wskazanie czynników, które wpłynęły na rozmieszczenie przestrzenne tych form.

Rola czynników gospodarczych w kształtowaniu zjawisk życia zbiorowego, wprowadzona przez metodologię marksistowską do geografii ekonomicznej, spowodowała potrzebę uwzględnienia roli sil wytwórczych w pracach geograficznych. Pod kierunkiem prof. Kielczewskiej-Zaleskiej prowadzono szereg badań terenowych, chodziło o uchwycenie zmian w osadnictwie wiejskim pod wpływem procesów uspołecznienia rolnictwa i rozwijającej się urbanizacji. Równocześnie prowadzono badania nad przebudową wsi, wyróżniano ośrodki centralne, obsługujące życie kilku wsi. Prof. Kiełczewska-Zaleska wykazała, że przebudowa wsi polskiej nie może być oparta na schematach urbanistycznych, ale musi być zróżnicowana przestrzennie i dostosowana do specyfiki regionalnej osadnictwa wiejskiego. Prowadzone badania miały też charakter praktyczny, zwłaszcza dla celów planistycznych i ich znaczenie naukowe jest nie przemijające. Przebudowa bowiem wsi w Polsce jest nadal aktualna (60).

Opracowania nowych form osadniczych dostosowanych do rolnictwa współczesnego mają szczególne znaczenie, ponieważ tego rodzaju prac jest niewiele w krajach socjalistycznych. Znalazły też one szeroki oddźwięk międzynarodowy.

Prace z zakresu geografii osadnictwa wiejskiego przysporzyły prof. Kielczewskiej-Zaleskiej uznania na forum zagranicznym. Przykładem tego jest m.in. jej wybór na członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego w Rzymie oraz na współpracownika europejskiej grupy naukowej, zajmującej się zmianami w osadnictwie wiejskim.

Warto jeszcze wspomnieć o badaniach nad aktywizacją małych miasteczek, które w Polsce po wojnie znalazły się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Podobnie jak w badaniach nad osadnictwem wiejskim, na pierwsze miejsce wysunęła tu badania terenowe. Zastosowano je do miast i miasteczek ziemi chełmińskiej. Później zostały rozszerzone na wiele innych miast, co pozwoliło ustalić przyczyny kryzysu zastoju wielu miasteczek w całej Polsce (40). Po postawieniu diagnozy rozpoczęły się studia nad aktywizają małych miast. Dały one wiełe cennych wyników, które później zostały praktycznie wykorzystane przez władze administracyjne. Ostatnie opracowania dotyczą już rozwoju małych miast oraz ustalenia ich roli i znaczenia dla poszczególnych regionów (81).

Praca naukowa prof. Kielczewskiej-Zaleskiej przyniosła jej ogólne uznanie w kraju i za granicą, a jej samej pełne zadowolenie. Jej dorobek naukowy jest bardzo poważny i liczy się na forum międzynarodowym.

Omawiając osobowość prof. Marii Kielczewskiej-Zaleskiej nie można pominąć jej prac spoleczno-organizacyjnych. Na uznanie zasługują jej prace organizacyjne nad rozbudową Instytutu Zachodniego, stworzeniem od podstaw katedry antropogeografii na Uniwersytecie w Toruniu, katedry geografii ekonomicznej w Akademii Nauk Politycznych oraz Pracowni Geografii Historycznej w Instytucie Geografii PAN. Prof. Kiełczewska--Zaleska brała i bierze czynny udział w pracach wielu towarzystw nauko-

http://rcin.org.pl