8658359276

404 Maria Kielczewska-Zaleska

cenie nazwy i pojęcia antropogeografii jako nauki burżuazyjnej i wprowadzenie zamiast niej pojęcia geografii ekonomicznej *.

W okresie 20-lecia istniały w Polsce uznawane w wielu krajach Europy zachodniej do dziś dnia dwa oddzielne pojęcia: geografii człowieka i geografii gospodarczej zajmującej się życiem gospodarczym. Należy sobie zadać pytanie, na czym polega różnica między tymi dwiema odrębnie traktowanymi gałęziami geografii i czy ich oddzielne traktowanie jest uzasadnione.

Definicja antropogeografii i geografii gospodarczej

W świetle istniejących definicji i prac metodycznych geografia człowieka jest nauką, której zakresu i metod nie można identyfikować z geografią gospodarczą. Sformułowanie przedmiotu badań geografii człowieka jest różne u różnych autorów i ulega pewnej ewolucji. U samego zarania powstania tej nauki zarysowały się różnice u Ratzla i Vidal de la Blachę’a czy Brunhesa. Śledząc wypowiedzi Lefevre czy ostatnio Sorre’a widać, że dotychczas nie wystąpiło jaśniejsze wykrystalizowanie jednoznacznej definicji.

L e f e v r e podchodzi do przedmiotu geografii człowieka od strony zjawisk występujących na powierzchni ziemi i przypomina raczej koncepcje Brunhesa^{1 2}.

W jej rozumieniu żadna inna nauka nie zajmuje się powiązaniem zjawisk występujących na powierzchni ziemi, w krajobrazie, tylko właśnie geografia. Jeżeli w tym określeniu zinterpretujemy pojęcie krajobrazu zgodnie z myślą autorki jako region (le concept paysage identifie avec le concept de ccntree, de region), to otrzymamy definicję pojęcia geografii bardzo zbliżoną do teorii Sauszkina, że geografia jest nauką o regionach. Nie znaczy to, aby ich stanowiska były identyczne, gdyż pojęcie regionu geograficznego może mieć różną treść. U Lefevre region geograficzny wiąże się z charakterem przeobrażeń środowiska przez człowieka. Tego rodzaju założenia ogólne sprawiają, że geografia człowieka jest u Lefevre nauką przede wszystkim o rozmieszczeniu ludności i osadnictwie, a więc raczej o skutkach działalności gospodarczej człowieka i ich związku z środowiskiem geograficznym, niż o samej działalności. Dzieli ona geografię człowieka na trzy części: 1) rozmieszczenie ludności, 2) urządzenia wzniesione przez człowieka na powierzchni ziemi, 3) czynności gospodarcze. Podobnie jak Vidal de la Blachę rozumie ona pod czynnościami gospodarczymi raczej sposoby życia niż samą produkcję, jej rozmieszczenie i prawa, które nią rządzą. Ten cały dział należy, zdaniem L e f e v r e, do geografii gospodarczej, która stanowi odrębną naukę.

Sorre dochodzi do wniosku, że geografia człowieka jest nauką o życiu. Dzeła ludzkie są ty'ko środkiem, poprzez który można dotrzeć do człowieka i zrozumieć, jak człowiek reaguje na otaczające go środowisko przyrodzone. Opisy, klasyfikacje, statystyki są tylko instrumentem prowadzącym do celu, a celem jest rozumienie życia (Une meditation de la vie) ³.

1

   Leszczycki S. Kilka uwag o geografii ekonomicznej. „Przegląd Geograficzny" z. 3/i956.

2

   Lefeyre M. A. Principes et problemes de geographie humalne. Bruxelles 1945.

3

* Sorre M. Les fondements de la geographie humaine t. 3, s. 7.