5998699485

Edukacyjny wymiar turystyki kulturowej 13

masowego ruchu, podróży, migracji ludzkich do miejsc atrakcyjnych ze względów na ich walory uzdrowiskowe, wypoczynkowe, krajobrazowe czy zabytkoznawcze. O rozwoju tej branży decyduje w głównej mierze tzw. „atrakcyjność turystyczna” danego obszaru, określana w literaturze przedmiotu właśnie jako „walory turystyczne”.

Pod pojęciem „walorów turystycznych” upatruje się najczęściej pewnych cech środowiska geograficznego, które mogą stanowić podstawę rozwoju różnorodnych zjawisk turystycznych, a jednocześnie wywołać zainteresowanie turysty. Według Z. Kruczka walorem turystycznym może być i krajobraz, i czysta woda, rozległa plaża czy zabytek architektury - może nim być także uprzejmość mieszkańców, wysoki poziom usług, możliwość rozrywki²⁷. W najszerszym ujęciu możemy mówić o walorach przyrodniczych i walorach antropogenicznych. O. Rogalewski²⁸ zestawienie walorów krajoznawczych dzieli na cztery zasadnicze grupy: zespoły krajobrazowe i osobliwości przyrody (nazwane walorami środowiska przy rodniczego): folklor, ludowa sztuka plastyczna, obrzędy ludowe i religijne (nazwane walorami tradycyjnej kultury ludowej); zabytki kultury materialnej - budownictwa, rzeźby malarstwa i rzemiosła, pamiątek historycznych i archeologicznych (nazwane walorami dóbr kultury); charakterystyczne obiekty współczesnej techniki, gospodarki, nauki i kultury (nazwane walorami współczesnych osiągnięć człowieka). W zestawieniu tym zwraca uwagę przewaga czynników antropogenicznych. Także w najnowszych opracowaniach podkreśla się szczególną rolę zabytków architektury' i budownictwa pośród innych czynników antropogenicznych²⁹ dla atrakcyjności turystycznej kraju³⁰. Spuścizna materialna, tj. obiekty nieruchome (np. architektoniczne) i ruchome (np. książki, archiwalia, obrazy), stanowią (oczywiście wespół z etnografią, literaturą, obyczajami, gwarą, potrawami czy legendami) specyficzną spuściznę przeszłości, zwaną w literaturze „dziedzictwem kulturowym”³¹. Reasumując zaś, można stwierdzić, iż zabytki materialne zajmują szczególne miejsce w szeroko rozumianej spuściźnie kulturowej kraju i regionu, zaś zabytki architektury mają kluczowe znaczenie dla antropogenicznego krajobrazu danego miejsca, dla jego krajoznawczej atrakcyjności, wreszcie dla jego atrakcyjności turystycznej³².

²⁷    Z. K ruc ze k, Polska. Geografia atrakcji turystycznych, Kraków 2002, s. 282.

²⁸    O. Rogalewski, Zagospodarowanie turystyczne, Warszawa 1979.

²⁹    Takich jak muzea i rezerwaty archeologiczne, muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej, muzea sztuki i zbiory artystyczne, muzea biograficzne, muzea specjalistyczne, obiekty wojskowe, miejsca i muzea związane z martyrologią, ośrodki kultu i miejsca pielgrzymkowe czy zabytki aktywności gospodarczej i techniki.

³⁰    Por.T.Lijewski, B.Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, Warszawa 2002, s. 111-149.

³¹    Według Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 roku przez Konferencję Generalną ONZ dla Wychowania, Nauki i Kultury (Dz. U. z dnia 30 września 1976 roku) dziedzictwo kulturowe to: - zabytki: dzieła architektury, dzieła monumentalnej rzeźby i malarstwa, elementy i budowle o charakterze archeologicznym, napisy, groty i zgrupowania tych elementów, mające wyjątkową pow szechną wartość z punktu w idzenia historii, sztuki lub nauki, - zespoły: budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swą architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową pow szechną w artość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki, - miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody, jak również strefy, a także stanowiska archeologiczne, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia historycznego, estetycznego, etnologicznego lub antropologicznego.

³²    Zob. Kanon krajoznawczy Polski, PTTK, http://www.pttk.p1/kznw/kanon.php#obiekty