614373233

Maciej Szmit

pomiędzy opiniami, związane są natomiast zagadnienia metaopinii (supe-rekspertyzy) oraz konfrontacji biegłych.

Swobodna oceny dowodów jest w literaturze przeciwstawiana - znanej z prawa amerykańskiego - formalnej ocenie dowodów²⁴¹. Zasada swobodnej oceny dowodów oznacza, że sąd samodzielnie decyduje o tym, które dowody uznać za wiarygodne; nie istnieją bowiem przepisy regulujące tryb oceny dowodów, ani ich hierarchia ważności. Ocena swobodna jednak to taka ocena, której słuszność można uzasadnić konkretnymi okolicznościami faktycznymi, wynikającymi z analizy innych przeprowadzonych dowodów, uwzględniająca kryteria obiektywne: zasady logicznego rozumowania, wiedzę, doświadczenie życiowe i zawodowe sędziego. Co więcej - sąd musi podać i wyjaśnić (w uzasadnieniu wyroku), dlaczego zdecydował się uznać za prawdziwe jedne dowody, a inne odrzucić. Jeśli ocena dowodów (w tym opinii biegłego) nie spełnia tych przesłanek, mówi się o ocenie dowolnej, która jest niedopuszczalna i może być podniesiona jako zarzut w apelacji bądź zażaleniu.

Odnośnie do pojęć niepełności i niejasności opinii wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 7 października 2009 r. KK: „Opinia jest »niepełna«, jeżeli nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione biegłemu pytania, na które zgodnie z zakresem wiadomości specjalistycznych i udostępnionych mu materiałów dowodowych może oraz powinien udzielić odpowiedzi, lub jeżeli nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności albo też nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen i poglądów. Natomiast opinia »niejasna« to taka, której sformułowanie nie pozwala na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów, a także sposobu dochodzenia do nich, lub też zawierająca wewnętrzne sprzeczności, posługująca się nielogicznymi argumentami".

²⁴¹ Można spotkać się z tezą, że formalna ocena dowodów prowadzi do ustalenia „prawdy formalnej" (tutaj: wynikającej z przeprowadzenia dowodów zgodnie z ustaloną procedurą), podczas gdy ocena swobodna sprzyja ustaleniu prawdy materialnej. Rzeczywiście z formalną oceną dowodów związane są szczególnie bulwersujące przypadki uniewinnienia osób, które ewidentnie popełniły czyny karalne, ale dowody na popełnienie ich zostały zdobyte z naruszeniem zasad prawa. Zasada swobodnej oceny dowodów nie oznacza jednak nieistnienia zakazów dowodowych. Również w polskim orzecznictwie znane są wyroki uniewinniające zapadłe z powodu uzyskania dowodów z naruszeniem prawa.

106