2.1.4. Oznaczanie dylatacji - pt 5.7.
Zachowanie się gruntów spoistych przy wstrząsaniu wskazuje na zawartość pyłu i iłu.
Wilgotną próbką o wymiarach 10 + 20 mm należy wstrząsać, przerzucając ją pomiędzy dłońmi. Próbka staje się błyszcząca na skutek pojawienia się wody na jej powierzchni. Przy naciskaniu próbki palcami woda znika. Zawartość pyłu lub iłu może być określona na podstawie czasu potrzebnego na pojawienie się wody przy wstrząsaniu i na jej zanikanie przy nacisku.
UWAGA: Woda pojawia się i znika szybko w przypadku pyłu. Wstrząsanie i nacisk nie dają efektu w ile. Im wolniej pojawia się woda na powierzchni próbki, tym mniejsza jest zawartość pyłu i tym większa zawartość iłu.
2.1.5. Oznaczanie plastyczności - pt 5.8. z uwzględnieniem uwag PN-EN ISO 14688-1:2006/Apl:2012
W celu oznaczenia plastyczności (zwięzłości) wilgotną próbkę gruntu należy waleczkować na gładkiej powierzchni, aby otrzymać wałeczek o średnicy około 3 mm, następnie zlepić go z powrotem i powtarzać wa-łeczkowanie do chwili, kiedy na skutek utraty wody nie daje się wałeczkować, a tylko zlepiać. Osiąga się w ten sposób granicę plastyczności.
a) Mała plastyczność: próbka wykazuje^pdlstośe; lecz nie można wykonać wałeczka o średnicy 3 mm.
b) Duża plastyczność: próbkę można wałeczkować do uzyskania cienkich wałeczków.
UWAGA Mała plastyczność wskazuje na dużą zawartość pyłu. podczas gdy duża plastyczność odpowiada dużej zawartości iłu.
2.1.6. Oznaczanie zawartości piasku, pyłu, iłu - pt 5.9.
Do oznaczenia w gruncie obecności piasku, pyłu i iłu należy rozcierać małą próbkę gruntu pomiędzy palcami, jeśli jest to konieczne w wodzie. Ilość zawartej frakcji piaszczystej może być określona z wyczuwalnego stopnia szorstkości materiału. Gruby pył może być także wyczuwalny jako szorstki, lecz jego poszczególne ziarna nie są widoczne gołym okiem.
UWAGA: Grunt ilasty w dotyku przypomina mydło oraz przykleja się do palców i nie można go usunąć bez opłukiwania, nawet w stanie suchym. Grunty pylaste wyczuwa się jako gładkie w dotyku, suche cząsteczki gruntu przyklejone do palców można łatwo zdmuchnąć lub usunąć przez klaskanie dłońmi.
W celu stwierdzenia obecności iłu lub pyłu próbkę o naturalnej wilgotności należy rozciąć nożem. Błyszcząca nacięta powierzchnia wskazuje na zawartość iłu, podczas gdy matowa powierzchnia próbki jest charakterystyczna dla pyłu lub pyłu ilasto-piaszczystego o małej plastyczności. W celu szybkiej oceny powierzchnię próbki można zarysować lub wygładzić paznokciem.
Przebieg i interpretację badań makroskopowych w celu oznaczania gruntów spoistych zamieszczono w Tabeli 3.
9