6878601877

105

skiego. Zgodnie z tym podziałem glina morenowa denna drugiego poziomu glacjalnego powinna odpowiadać maksymalnemu rozprzestrzenieniu się lądolodu bałtyckiego, tzn. stadium leszczyńskiemu, natomiast glina morenowa denna pierwszego poziomu glacjalnego — stadium poznańskiemu. Osady zawarte pomiędzy tymi dwoma pokładami glin morenowych mieściłyby się zatem w interwale czasowym dzielącym stadium poznańskie od leszczyńskiego, który zdaniem większości badaczy (N. Cze-botariewa, R. Galon, J. Gellert, L. Serebriannyj 1965, J. E. Mojski 1969) odpowiada raczej interfazie recesyjnej lądolodu stadium leszczyńskiego.

Związek chronologiczny osadów pierwszego poziomu glacjalnego z lądolodem stadium poznańskiego jest oczywisty, ponieważ obszar Basenu Grudziądzkiego położony jest pomiędzy strefą marginalną stadium poznańskiego a strefą marginalną stadium pomorskiego (R. Galon 1961, 1968b, S. Kozarskiego 1962, L. Roszko 1968b).

Wątpliwy jednakże wydaje się związek drugiego poziomu glacjalnego z lądolodem stadium leszczyńskiego i jego arealnym zanikiem czy daleko sięgającą recesją. Szereg przesłanek paleogeograficznych wynikających z analizy stratygraficznej i facjalnej osadów zdaje się wskazywać, iż wiek drugiego poziomu glacjalnego jest starszy od stadium leszczyńskiego, że prawdopodobnie wiąże się on z lądolodem, który na rozpatrywany obszar nasunął się w okresie przedpaudorfskim zlodowacenia bałtyckiego, a zaniknął w interstadiale paudorfskim (interpleniglacjale). Na korzyść tego przypuszczenia świadczą następujące fakty:

1. Sposób występowania osadów drugiego poziomu glacjalnego, zwłaszcza osadów drugiego i trzeciego etapu deglacjacji, utworzonych w warunkach daleko zaawansowanego rozpadu czaszy lodowej. Instruk-tywna w tym względzie jest odkrywka w Nowych Marżach (ryc. 24). Osady drugiego poziomu glacjalnego wypełniają tutaj kopalną formę wklęsłą poniżej poziomo leżącej warstwy najmłodszej na tym terenie gliny morenowej. Z tej sytuacji stratygraficzno-paleomorfologicznej, potwierdzającej się w szeregu innych odsłonięć i przekrojów geologicznych, wynika, że w czasie poprzedzającym rozrost ostatniego na omawianym obszarze lądolodu skandynawskiego zanikły wszelkie elewacje rzeźby lodowo-mineralnej związane z tajaniem i rozpadem przedostatniego lądolodu, czyli inaczej rzecz ujmując — nastąpiło zakończenie procesu arealnej degradacji czaszy lodowej. Wniosek ten pozwala postawić tezę, że strefa stagnacji lądolodu (zrównoważonego bilansu masy lodowej), która według panujących poglądów (T. Bartkowski 1969, W. Niewiarowski 1963, A. A. Asjejew 1962) poprzedza w czasie i przestrzeni arealny zanik lądolodu (ujemnego bilansu masy lodowej), przesunęła się daleko na północ w kierunku centrum zlodowacenia. Taką