8748915465

Recenzje i noty recenzyjne 439

Następne trzy rozdziały stanowią rdzeń pracy. Przedstawiają i analizują bowiem trzy wybrane dziedziny kultury i życia społecznego: święta narodowe, obrzędy noworoczne i więzi rodowe, w oparciu o materiały z długotrwałych badań, prowadzonych w latach 1993-2000 w ścisłym kontakcie z wybranymi osobami, rodzinami i społecznościami lokalnymi. To one umożliwiły realizację i przedstawienie ważnego celu pracy, jakim było poznanie systemów wartości ujawnianych w działaniach realizowanych zarówno przez instytucje publiczne, jak i rodziny, zawsze jednak związane z wyborami grup i jednostek, i na ich podstawie wypowiadanie sądów o procesie kształtowania się zbiorowej tożsamości narodowej.

Święta narodowe: El-Oin w Ałtaju, Naadym w Tuwie i Tun Pajram w Chaka-sji, choć o współczesnych scenariuszach, zostały zaakceptowane przez rdzennych mieszkańców republik. Łączą treści polityczne i religijne z rekreacyjnymi. Stanowią istotne narzędzia umacniania wspólnot narodowych w tych republikach. Autor, na podstawie bezpośredniej obserwacji tych świąt, stwierdził, że mimo różnic w sposobie ich organizowania i atmosferze, które tworzą, przyczyniają się one do popularyzacji i utrwalenia znaczenia tradycyjnej kultury w takich jej dziedzinach, jak stroje narodowe, muzyka i poezja, mieszkanie jurty z ich wyposażeniem, pożywienie i gry sportowe, przekształcając je w ważne narodowe symbole.

Przenikanie się sfery wierzeniowej z etniczną Łukasz Smyrski omówił na podstawie obrzędu nowego roku, liczonego według kalendarza księżycowego. Skoncentrował się na święcie, w którym uczestniczył, a mianowicie Czagaa bajram w Ałtaju, związanym z oddawaniem czci Gospodarzowi Ałtaju i innym duchom - gospodarzom miejsc. Autor sądzi, że również dawniej nic było ono obchodzone we wszystkich regionach obecnej republiki Ałtaj, lecz tylko w tych spośród nich, w których silne były wpływy buddyzmu. Obrzędy nic miały ściśle ujednoliconego scenariusza, w jednych miejscach przetrwały okres komunizmu, sprawowane w ukryciu, w innych zostały zaniechane i obecnie się do nich powraca. Obserwował je w rodzinach we wsi Kókóru, do których był zapraszany. Dostrzegł ich różnorodność; niezwykle interesujące są opisy obrzędu, uzupełnione przedstawieniem odczuć badacza. Z jego oczekiwaniami czegoś niezwykłego kontrastowały zachowania z pozoru zwyczajne, mające jednakże głęboki sens symboliczny (s. 106). Uczestniczył także w tejże wsi w obrzędzie noworocznym obchodzonym w szkole i społeczności kołchozowej. Jako uroczystość państwowa, święto to stało się ważnym czynnikiem identyfikacji narodowej. Sprawowane w szkole należy do tak zwanej pedagogiki etnicznej, obchodzone w kołchozie i w rodzinach integruje społeczności lokalne oraz rodzinno-sąsicdzkic, nie tracąc jednakże wymiaru religijnego.

Ród i stosunki rodowe, od dawna pasjonujące antropologów, to ostatnia dziedzina kultury, którą autor uczynił przedmiotem swoich poszukiwań przejawów przekształceń i umacniania się etniczności. Przedstawił historię kształtowania się i funkcjonowania rodów w południowej Syberii i stwierdził nieco odmienne rozumienie tego terminu w trzech badanych republikach. Omówił różnorodne czynniki oddziałujące na charakter rodu. Były to między innymi czynniki społeczno-gospodarcze, polityczne i administracyjne, które powodowały zmiany w jego funkcjach, a nawet powstanie tak specyficznych form rodu, jak rody „terytorialne" w Tuwie i rody „administracyj-