8748915491

Recenzje i noty recenzyjne 467

łeczności wiejskiej, roli wiary w życiu ludzi starych oraz ich uczestnictwie w czasie świątecznym i obrzędowym. Drugi, „Społeczność wiejska wobec starości'’, ukazuje aktywność społeczną i kulturalną ludzi starych, w tym między innymi jako przekazujących wiedzę o tradycyjnej kulturze regionu i biorących udział w działalności zespołów folklorystycznych oraz uprawiających twórczość artystyczną, akceptowaną i otrzymującą wsparcie nic tylko od instytucji państwowych i samorządowych oraz turystów, ale, poprzez nie, także w społeczności wiejskiej i w rodzinach. Omawia formy honorowania ludzi starych poprzez uroczystości organizowane przez organa samorządowe i popularyzowane przez media, opiekę w czasie choroby i niedołęstwa, współczesną formę dożywocia, a także stosunek społeczności wiejskiej do ludzi starych i jej reakcje na zachowania wobec nich w rodzinie. Pracę uzupełniają interesujące fotografie, wykonane w większości przez autorkę, oraz tabele, diagramy i mapy, których wykaz nieoczekiwanie znalazł się na początku pracy, zaraz po spisie treści, a także fragmenty zapisanych relacji zamieszczone w aneksie.

Praca ukazuje specyfikę występującego w badanych wioskach górskich obrazu starości jako „wieku kulturowego'’, różnego w porównaniu z innymi terenami Polski. Specyfika tego obszaru została wyznaczona przez zespół takich cech, jak łączenie gospodarstwa rolnego z innymi źródłami zarobkowania, wysoki procent rodzin wielopokoleniowych i członków kręgu familijnego żyjących w bliskim sąsiedztwie, silną dotąd więź lokalną w społecznościach wiejskich, przywiązanie do miejsca zamieszkania i lokalnych tradycji oraz starania o ich utrzymanie i wykorzystanie w życiu współczesnym, wreszcie swoisty konserwatyzm połączony jednak z otwarciem na świat, wywołanym napływem wypoczywających tu ludzi z zewnątrz i migracjami za pracą.

Nic wyeksponowanym, lecz ważnym aspektem pracy są możliwości porównania dwóch badanych wiosek, gdzieniegdzie polegające nic tylko na zestawieniu danych, ale także wskazaniu różnic pozycji w nich ludzi starych. Odrębność wsi polega nie tylko na innym położeniu geograficznym, wielkości i funkcjach administracyjnych oraz obecności w Istebnej nielicznych protestantów, ale również sposobie organizacji przestrzeni wiejskiej. W Istebnej są to „place” jednostki terytorialno-sąsicdz-kie, wpływające na silniejsze tam związki sąsiedzkie, bardziej ugruntowane tradycje instytucji, między innymi miejscowych Kościołów, a także działalności kulturalno--społecznej, prowadzonej od dawna w ramach choćby Macierzy Szkolnej oraz oddziaływanie silnych, okolicznych ośrodków kulturalnych w Cieszynie i Bielsku-Białej. Niezdecydowanie co do rozwinięcia porównawczego charakteru pracy znalazło wyraz w jej konstrukcji, w której nie ma wydzielonego miejsca przeznaczonego na analizę i konkluzje z dokonanego zestawienia materiałów z dwóch różnych wiosek.

Dla przedstawienia zmian w statusie ludzi starych, jednego z celów pracy, badaczka sięga po rctrospekcję. Stosuje ją, wykorzystując informacje o przeszłości zawarte w materiałach z wywiadów oraz dokumentach i opracowaniach historycznych. Interesująco omawia dawną instytucję chodzących po prośbie „numerowych”, objętych opieką gromady, zanikłąjuż w' zasadzie instytucję „Chowańca” i bardzo już ograniczoną dożywocia - „wymowy”. Odnotowała opowieści o wywożeniu w przeszłości starych ludzi do lasu przez członków ich rodzin i pozostawianiu ich tam