8955900020

Dante, Tiekło

ty rozsądku, lecz - woli i zmysłu etycznego. Tak, jak to ma miejsce w przypadku Franceski da Rimini, skazanej przez Dantego na pobyt w piekle za grzech cudzołóstwa, do którego doprowadziła ją, wspólna z mężczyzną niebędącym jej mężem, lektura.

Motyw „zarażenia miłością” wzajemną, ale niedozwoloną, skazaną na karę i potępienie, a będącą bezpośrednim skutkiem czytania o cudzych uczuciach, ma długą tradycję literacką. Wspólna lektura w ogóle (nie tylko książek o miłości) wydaje się zbliżać i może stanowić pobudkę do zakochania się w towarzyszu/towa-rzyszce lektury^{1 2 3 4 5 6 7}. Abelard w swoim pamiętniku Historia calamita-tum pisze, że to wspólna lektura zbliżyła go do Heloizy⁸; wątek ten podejmie Rousseau (którego z kolei wraz z Marylą czytać będzie Gustaw). W obydwu przypadkach mamy do czynienia z lekturą mającą kształcić umysł, nie zaś czytaną dla czystej przyjemności, jak w przypadku bohatera Mickiewicza (i, jak zobaczymy, bohaterów Dantego). I Abelard, i bohater Rousseau byli bowiem nauczycielami swoich przyszłych ukochanych, co w inny sposób, niż w przypadku Franceski i Paola, określa zależność między nimi i rodzaj odpowiedzialności za rozwój sytuacji.

Jednak najsłynniejszą bodaj parą kochanków, którzy podążyli drogą zguby (czyli prosto do piekła!), byli Francesca i Paolo⁹ Dan-

10

1

Por. Literaturę is openly allusive; most written stories refer to others, as Dan te's Canto V alludes to Pyramus and Thisbe, Tristan and Iseult, and so many other texts. That al-

2

lusive ąuality is an appropriate reflection of morał thought. Reading a literary

3

work that vividly deser i h es love can change our experience of

4

Iove itself (whether for better or worse) [podkr. - MC-K]. P. Levine, Reforming the Humanities. Literaturę and Ethics from Dante through Modern Times,

5

PALGRAVE MACMILLAN 2009, s. 89. [Literatura jest jawnie aluzyjna; większość na

6

pisanych opowieści odwołuje się do innych, tak, jak Pieśń V Dantego czyni aluzję

7

do Pyrama i Tysbe, Tristana i Izoldy oraz wielu innych tekstów Ten aluzyjny charakter stanowi właściwy przedmiot refleksji etycznej. Czytanie dzieła literackiego, które w żywy sposób opisuje miłość, może zmienić nasze własne przeżywanie miłości (w dobrym lub złym kierunku).]

8

   Choć zbliżyć się do niej zaplanował wcześniej, na wieść ojej wiedzy i inteligencji; por. przyp. 38.

9

   Francesca, w istocie daleka krewna Dantego, poślubiona została starszemu mężczyźnie, Giangiottowi Malateście, ze względów politycznych. Miała zakochać się w jego bracie, Paolu. Przyjmowanie za rzecz oczywistą, że idzie tu o niego, stało się tradycją interpretacji tego fragmentu Piekła. Skądinąd ciekawe, że Dante ukazał