8748916558

103

W S Z E C II S W I A T

a swoją wy-

cznych i glebowych mało w ogóle wymagający — potrzebuje jedynie dość dużej wilgotności w górnych warstwach gleby.

Liście tej rośliny stanowią główną jej masę, dostarczającą cennego surowca garbnikowego. Zawierają go zwykle 15 do 25, przeciętnie 17%. I ten garbnik badanowy posiada zupełnie podobne właściwości i do tych samych celów w przemyśle i technice bywa użytkowany, co i kora dębowa. Na Syberii mp. stosują go częstokroć z korą wierzbową przy produkcji brunatno-czerwonej skóry podeszwowej. W ogóle zresztą badania stwierdzają, że skóry utrwalane badanem w niczym zasadniczo nie różnią się od garbowanych w zwykły sposób dotychczasowy.

Roztwór wyciągowy z roślin badanu zawiera poza głównymi związkami tanidowy-mi jeszcze wiele innych pożytecznych w produkcji ciał niegarbujących, a które na zwykłej drodze dyfuzji można stosunkowo łatwo oddzielić wskutek bardzo powolnego dy-fundowania koloidalnych tanidów.

Pod względem swojej wydajności oraz właściwości wegetacyjnych w klimacie europejskim badan zdecydowanie przewyższa porównywane dotychczas w obserwacjach doświadczalnych rośliny garbnikodajne. Na przykład niektóre krzewy z rodzaju sumaka — Rhus, rodziny nanerczowalych —■ Ana-cardiaceae zawierają w swoich liściach i korze wprawdzie dość sporo, bo około 15—18% garbnika, ale najważniejsze wchodzące tutaj w rachubę gatunki jak Rhus cortaria L. oraz R. cotinus L. łatwo zimą wymarzają zarówno w liściach, jak i młodszych partiach rozgałęzień. To samo dotyczy sumaka odurzającego tzw. octowca — Rhus typhina L., znanego i u nas ozdobnego dwupiennego krzewu ogrodowego, do 7-miu metrów wysokości dochodzącego, aczkolwiek jest on już nieco od poprzednich odporniejszy na bardzo niskie temperatury zimowe. Podobnie leż pewien gatunek szczawiu tzw. garbującego — Rumex hymenosepalus Torr. choć udaje się w naszym klimacie dość dobrze, to jednak zbiory jego głęboko idących w ziemi korzeni są bardzo utrudnione i wyniszczające plantację — w samych zaś tylko liściach zawiera bardzo niewiele garbnika — zaledwie około 5%, co stanowi ogółem niespełna 50 kg/ha.

Porównywano także badan właściwy — Bergenia crassifolia Engl. — z innymi pokrewnymi mu gatunkami tego samego rodzaju odnośnie do zawartości ciał garbnikowych, co obrazuje następujące zestawienie:

garbnika w suchej masie

Bergenia crassifolia ....	. 17.8%
» cordifolia ....	. 17.1%
» purpurescens hybr .	. 12.7%
» Slracheyi ....	. 13.2%
» ligulata.....	. 11.1%
» ciliata.....	. 10.4%
» Delauayi ....	. 9.1%

Jak widać, jedynie B. cordijoli dajnością dorównuje w pewnej mierze badanowi, ale brak jest dotąd wszechstronniejszych danych doświadczalnych co do jej możliwości uprawowych w naszym klimacie.

Otóż w świetle wszystkich wyżej przytoczonych obserwacji porównawczych jedynie badan stanowi niewątpliwie pełnowartościową roślinę garbnikodajną, całkowicie naszym warunkom odpowiadającą. Warto przytoczyć jego możliwości produkcyjne, osiągnięte w kulturach doświadczalnych, przy czym zaznaczyć należy, że zbiory liści rozpoczynają się zwykle dopiero w drugim roku wegetacji:

' Rok wegetacji	Ilość zbiorów w roku	Ogólny zbiór liści kg/ha
2	1	9.700
3	2	12.920
4	2	13 830

Zawartość garbnika		Zbiór garbnika kg/ha
świeżych liściach °/o	w suchej masie °/o
5.4	20.9	52(5
53	21.8	717
48	18.1	648