120137649

JUBILEUSZ INSTYTUTU BIBLIOTEKOZNAWSTWA UWR. 7

od socjologii literatury, akcentującej w najnowszych badaniach miejsce książki w całości życia literackiego, a jeszcze bardziej od socjologii, rozpatrując fenomen książki w kontekście życia zbiorowego i wydobywając jej rolę społeczną. Socjologiczny kierunek księgoznawstwa zainicjował wprawdzie Jan Muszkowski¹⁸, ale rozwinął go dopiero Głombiowski. Za centralny problem bibliologii uznał on odpowiedź na pytanie, w jaki sposób materiał książki, a więc jej kształt oraz cała koncepcja edytorska w ścisłym powiązaniu z treścią dzieła umożliwiają utrwalenie tekstu i ułatwiają jego recepcję”. Tak skonstruowany przedmiot badań sprowadza się do pytania o społeczną funkcję książki, co z kolei prowadzi do szczególnego wyeksponowania jej czytelniczego odbioru, wyznaczającego bibliologii odrębne pola badawcze w odróżnieniu od literaturo- i naukoznaw-stwa. W najpełniejszej formie zagadnienia te zostały przedstawione przez Głombiowskiego w pracy Problemy historii czytelnictwa²⁰, najlepszej, jak dotąd, książce tego autora, w której teoretyczne ujęcie procesu bibliolo-gicznego odbioru oparł on na szczegółowej egzemplifikacji, czerpiącej głównie z śląskiego materiału XVI-XVIII w.

Problemy historii czytelnictwa eksponują postawę badawczą, która dla Głombiowskiego jest najistotniejsza, a mianowicie genetyczne badanie zjawisk związanych z książką pomocne również w rozumieniu dzisiejszego życia książki. Credo autora, zaprezentowane w artykule pod programowym tytułem Historia i współczesność w kształceniu uniwersyteckim bibliotekarzy, brzmi następująco:. „Historia jest źródłem poznania teraźniejszości. Teraźniejszość bowiem jest wynikiem rozwoju bliskiej i dalszej przeszłości”²¹. Zakres i funkcje badań bibliologicznych wynikające z usytuowania książki w szerokim kontekście społecznym są w ujęciu Głombiowskiego — szerokie. Wyodrębnił on następujące kierunki badań: diagnostyczny (ustalanie prawidłowości), prognostyczny (wnioskowanie o przyszłości), metodologiczny (ujmowanie każdego zjawiska książki w konkretnej sytuacji historycznej oraz w jego porządku chronologicznym), humanistyczny (kształcenie osobowości, pogłębianie ogólnej kultury i znajomości problematyki kulturalnej) i wychowawczy (szacunek dla przeszłości i ochrona przed egocentryzmem).

Taka postawa teoretyczna — atrakcyjna i „zaraźliwa” naukowo — miała swoje implikacje praktyczne, zarówno gdy chodzi o stosowane w Instytucie wrocławskim programy nauczania, jak i — a może przede wszystkim — w realizowanych przez pracowników Instytutu pracach badawczych o charakterze empirycznym. Zależności były tu zresztą dwukierunkowe. Prowadzone w ośrodku wrocławskim liczne prace histo-

^u J. Muszkowski: Zycie książki. Wyd. S. Kraków 1951. Zob. też K. Głombiowski: Nauka o książce w ujęciu Jana Muszkoioskiego. „Stud. o Książ.** 197? T. 5 e. 153-169.

*• K. Głombiowski: O funkcjonalną koncepcję nauk i o książce. „Stud. o Książ.*¹ 1970 T. 1 s. 5-24. Por. też K. Głombiowski: Książka a inne formy zapisu dzieła piśmienniczego. Kcfcrat wygłoszony na jubileuszowej konferencji naukowej we Wrocławiu.

^H K. Głombiowski: Problem]/ historii czytclnictioa. Wrocław 1966.

¹¹ K Głombiowski: Historia i współczesność w kształceniu unlwęrsyteCKtm bibliotekarzy, „Stud. o Książ.^w 197J T. 3 «. Ii.