120139433

172 Z ŻAŁOBNEJ KARTY

W maju 1935 r. rozpoczęła pracę, z początku jako pomoc biblioteczna płatna godzinowo, a od 1937 r. jako bibliotekarka na kontrakcie w wypożyczalni dla dorosłych nr 26 Biblioteki Publicznej m.st Warszawy. W lipcu 1941 r. powierzono Jej stanowisko kierowniczki wypożyczalni naukowej. Atmosferę pracy zawodowej i zarazem konspiracyjnej charateryzuje następujący fragment wspomnień: „Zdawał też sobie dyrektor [Ryszard Przelaskowski] doskonale sprawę, że większość pracowników siedzi po uszy w pracy podziemnej, a lokale sieci miejskiej służą jako skrytki i miejsca kontaktowe dla celów konspiracyjnych. Wypożyczalnia naukowa, którą kierowałam w latach 1941/1942, zacisznie usytuowana na ulicy Śniadeckich 10, pełniła różne zadania konspiracyjne wojskowe i oświatowe. Słuchacze tajnego uniwersytetu z Wydziału Filologii Polskiej znajdowali tam potrzebne im książki, a w razie potrzeby odbywały się kolokwia słuchaczy seminarium...”¹. Po „reorganizacji Biblioteki” przez władze hitlerowskie, co było jednoznaczne z całkowitą jej likwidacją, E. Pawlikowska została przeniesiona służbowo do Ośrodka Opieki Społecznej VIII Magistratu m.st. Warszawy, na stanowisko opiekunki terenowej.

Uczestniczyła nie tylko w „zwartym froncie cywilnego oporu”, ale była żołnierzem Kedywu Okręgu Warszawskiego, nosiła pseudonim „Ewa”. W maju 1943 r. została „przypadkowo aresztowana”² i osadzona na Pawiaku. Pracowała przez 6 miesięcy w „białej pralni” więziennej. Po zwolnieniu z Pawiaka podjęła pracę w prywatnej wypożyczalni książek. W czasie powstania warszawskiego walczyła w kompanii Bataloniu „Kiliński”. Po upadku powstania schroniła się w Grodzisku Mazowieckim u przyjaciół.

„W pierwszych dniach lutego 1945 r. wróciłam z przymusowego popowstaniowego wygnania i następnego dnia rano powędrowałam pieszo przez spaloną i zburzoną Warszawę do Biblioteki Publicznej”. „Zaczęły się niezapomniane dni odbudowy warszawskiej Biblioteki Publicznej. Bez względu na wiek, stopień naukowy czy zajmowane dawniej stanowisko w Bibliotece, zabraliśmy się do oczyszczania ze śmieci i szkła gmachu Biblioteki na Koszykowej i wydobywania z gruzów książek, porządkowania ich i segregowania”³. Dyrektor R. Przelaskowski powierzył E. Pawlikowskiej stanowisko kierowniczki sekcji wypożyczalń dla dorosłych i zaprosił do kolegium dyrekcyj-nego Biblioteki.

W latach 1947-1950 pracowała, zgodnie z zainteresowaniami, w Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego i Ludowego (TURiL) jako kierowniczka kursu korespondencyjnego bibliotekarskiego. Po likwidacji TURiL-u została przeniesiona służbowo do Ministerstwa Oświaty i mianowana wizytatorem bibliotek publicznych w Naczelnej Dyrekcji Bibliotek. Następnie w 1951 r. wraz z całą Dyrekcją E. Pawlikowska przeszła do MKiS, w którym powołano do życia Centralny Zarząd Bibliotek. Kolejno pełniła funkcje: wizytatora, starszego radcy, naczelnika wydziału kadr i szkolenia. Z tego też tytułu miała nadzór merytoryczny i pedagogiczny nad liceami bibliotekarskimi i Państwowym Ośrodkiem Kształcenia Bibliotekarzy w Jarocinie. Była założycielką Państwowego Ośrodka Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy w Warszawie w 1953 r.

Po włączeniu zadań związanych z nadzorem bibliotecznym do Departamentu Domów Kultury E. Pawlikowska przeszła na własne żądanie do Ośrodka Szkolenia Partyjnego na stanowisko kierowniczki biblioteki (po odejściu z niego Józefy Korneckiej), które zajmowała w 1. 1958-1965. Była od 1947 r. członkiem PPS, a od 1948 r. — PZPR. Przez kilka miesięcy w 1965 r. pracowała w Bibliotece Głównego Urzędu Statystycznego.

W 1965 r. — za zgodą prezesa GUS — wróciła do wydziału czytelnictwa w Departamencie Domów Kultury, Bibliotek i Pracy Kulturalno-Oświatowej. W 1968 r. mianowano Ją wicedyrektorem Departamentu po przedwczesnej śmierci Czesława Kozioła. Przez 5 lat pełniła funkcję sekretarza nowo utworzonej Państwowej Rady Bibliotecznej przy Ministrze Kultury i Sztuki. Uczestniczyła w pracach Komisji Egzaminacyjnej dla Bibliotekarzy Dyplomowanych przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W listopadzie 1973 r. przeszła na emeryturę po ponad 17 latach pracy w naczelnych organach administracji bibliotecznej.

1

   E Pawlikowska: W służbie historiografii i bibliotekarstwa - Ryszard Przelaskowski. W: Twórcy nowoczesnego bibliotekarstwa polskiego. Wrocław 1974 s. 286.

2

   Określenie z własnoręcznego życiorysu E Pawlikowskiej.

3

⁵ E Pawlikowska: W służbie historiografii..., s. 290-291.