130858485

Wzajemny wizerunek w okresie rozszerzania Unii Europejskiej

wości), z czym kojarzy się Francuzom Polska, a Polakom Francja. Jak Francuzi wyobrażają sobie sytuację wewnętrzną Polski (a Polacy sytuację wewnętrzną Francji)? Wreszcie, jak oceniane jest przez Francuzów wejście Polski do UE.

2.1. Skojarzenia Francuzów z Polską

Istnieje daleko idąca zbieżność między sposobem przedstawiania Polski we francuskiej prasie a skojarzeniami, jakie Polska budzi wśród francuskich respondentów. Najczęściej wymienianymi były: bieda, ubóstwo, brak pracy (19%). Odpowiada to obecnemu w publikacjach prasowych obrazowi Polski jako kraju zacofanego, sytuującego się de facto na obrzeżach normalnej „cywilizowanej” Europy i mającego przed sobą jeszcze długą drogę do przebycia. Z drugiej strony to skojarzenie może mieć związek z pamięcią o XIX i XX-wiecznej polskiej imigracji zarobkowej do Francji, imigracji której trzon tworzyli ludzie bardzo ubodzy, wykonujący ciężką i niskopłatną pracę.

Kolejne miejsce zajmują skojarzenia społeczno-historyczne - 15% respondentów kojarzyło Polskę z Lechem Wałęsą i Solidarnością - oraz religijne: papież i religia chrześcijańska. Lech Wałęsa to najczęściej pojawiająca się we francuskiej prasie postać polskiej sceny publicznej i jednocześnie najbardziej chyba znana przeciętnemu Francuzowi postać z najnowszej historii Polski. Jan Paweł II, jako osoba funkcjonująca jednocześnie na poziomie polskim i ogólnoświatowym, siłą rzeczy wprowadza polski element nawet w skądinąd niezwiązane z Polską konteksty. 10% francuskich respondentów wymieniało skojarzenia związane z historią najnowszą: II wojna światowa, obozy koncentracyjne, getto warszawskie. Tak samo liczni byli ci, którzy Polskę kojarzyli przede wszystkim geograficznie (wschód, kraje wschodnie) oraz „klimatycznie” („zimno”)⁴. Pojawiają się również skojarzenia odnoszące się do pijaństwa Polaków, w tym takie, które sugerują, że to właśnie nadużywanie alkoholu jest istotną cechą wyróżniającą nas wśród innych narodów.

Zwraca uwagę fakt, że wśród skojarzeń odnoszących się bezpośrednio do sytuacji Polski jako kraju dominują określenia negatywne (bieda, ubóstwo, nieszczęście, niewola, cierpienie) przywodzące na myśl kraj zacofany, sytuujący się gdzieś na peryferiach Europy. Wydaje się, że te negatywne skojarzenia (zwłaszcza niewola czy cierpienie) odnoszą się przede

⁴ To ostatnie skojarzenie (Polska jako „zimny kraj”) jest jednym z najstarszych elementów stereotypu Polski i Polaków obecnym w kulturze (zwłaszcza literaturze) francuskiej mniej więcej od XVI wieku - na ten temat por. np. Jerzy W. Borejsza: W tęczy Franków, w: Sąsiedzi i inni, pod red. A. Garlickiego, Warszawa 1978, s. 96-113.

9