130859226

wyposażony w mechanizmy niezbędne do rozwijania i nawiązywania kontaktów społecznych z otoczeniem i to umożliwia mu pełną socjalizację.

Stąd obok szeroko rozumianego pojęcia dojrzewanie (A. Jaczewski, B. Wojnarowska, 1982)¹⁴ i dorastanie (m.in. I. Obuchowska, 1996 )¹⁵ używa się także w ocenie rozwoju człowieka pojęcia węższego, jakim jest socjalizacja (np. Z. Skórny 1987, J. Strelau 2002)¹⁶.

Czym zatem jest socjalizacja? J. Strelau ( 2002)¹⁷ socjalizacją określa proces rozwoju społecznego człowieka, będący efektem oddziaływania otoczenia społecznego. Bardziej szczegółową definicje podaje Słownik psychologii A.S. Rebera, mówiąc: socjalizacja to proces nabywania przez jednostkę wiedzy, systemu wartości, biegłości językowej, umiejętności społecznych i społecznej wrażliwości, która pomaga jej zintegrować się ze społeczeństwem i zachowywać się w nim przystosowawczo.

Tak szeroko pojmowana socjalizacja trwa przez całe życie. Jednakże dominujące użycie tego terminu odnosi się do procesu polegającego na wpajaniu dziecku społecznie uznanych wartości i uczeniu ról społecznych.

Zgodnie z ujęciem Z. Freuda socjalizację można ująć jako proces kształtowania się superego wpływającego na przejawianie się ego. Natomiast kryterium uspołecznienia człowieka może być ocenione na podstawie badania inteligencji interpersonalnej jednostki (D. Goleman)¹⁸, tj. sposobów radzenia sobie w sytuacjach społecznych.

Analizując proces socjalizacji jednostki rozważa się wszechstronny wpływ określonych warunków środowiska (wewnętrznego i zewnętrznego) na genezę i zmiany rozwojowe pojawiające się w procesie samodzielnego funkcjonowania tej jednostki.

Stąd obecnie socjalizację ujmuje się jako proces w którym wyróżnia się następujące etapy nazwane jako (M. Przetacznik -Gierowska, 2000)¹⁹:

-    stadium socjalizacji pierwotnej (przebiegające głównie w rodzinie), oraz

-    stadium socjalizacji wtórnej (gdy dana jednostka dostosowuje się do

wymogów różnorodnych grup społecznych i współuczestnictwa w nich).

Proces socjalizacji umożliwia bowiem jednostce podejmowanie oraz pełnienie różnorodnych ról społecznych, zgodnie z oczekiwaniem grupy ⁴ A. Jaczewski, B. Wojnarowska, (red.), (1982), Dojrzewanie, Warszawa, WSIP.

⁵1. Obuchowska, (1996 ), Drogi dorastania, Warszawa, WSiP.

⁶    Z. Skórny, (1987), Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa, WSiP.

⁷    J. Strelau , (2002), Psychologia t 3, s.725, Gdańsk, GWP.

⁸    D. Goleman, ( 1998 ) Inteligencja emocjonalna, Warszawa, PWN.

⁹    M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa , (2000), Psychologia rozwoju człowieka t 1, Warszawa,

PWN.

16