130860082

republika rzymska - kolejny ustrój demokratyczny, jednak mocno ograniczony, rządzą senatorowie (z urodzenia), to demokracja arystokratyczna; ciekawostką jest niechęć republikańskich Rzymian do jakiejkolwiek jednoosobowej władzy, wywodząca się ponoć z czasów tyranii epoki królów, nawet konsulów - przewodniczących senatu i naczelnych wodzów armii - wybierano po dwóch jednocześnie

hellenizm - początki tego zjawiska kulturowego wiążą się z podbojami Aleksandra Macedońskiego (w poi. IV w. p.n.e. opanował Bliski Wschód i Azję Mniejszą), po jego śmierci imperium nie utrzymało się, na jego terenach powstało jednak kilka państw rządzonych przez jego byłych wodzów; część greckiej elity znalazła w tych państwach swoje miejsce, zaowocowało to niesamowitą „karierą” kultury greckiej - stała się ona domeną warstw wy kształconych i uprzywilejowanych, język grecki stal się ich języ kiem międzynarodowym, skutek - ogromna popularność greckiej literatury i kultury na całym świecie

prawo rzymskie - pierwszy, systematyczny, spisany kodeks prawny oparty na wspólnych, nadrzędnych wobec przepisów szczegółowych, zasadach; inne kodeksy były wyliczeniami zakazów i nakazów, prawo rzymskie formułowało ogólną zasadę, a później przystępowało do jej szczegółowych zastosowań, ten sposób konstruowania prawa pozostał regułą do dzisiaj, wiele powstałych 2500 lat temu konkretnych zasad obowiązuje nadal - np. zasada domniemania niewinności podejrzanego

biblioteki starożytne - dosyć wcześnie starożytni zaczęli gromadzić księgi (powstające na dobrze wyprawionej skórze, potem na zwojach sprowadzanego z Egiptu papirusu), dla wspólnego użytku, w bibliotekach, tę nazwę (dosłowne tłumaczenie - „zbiór książek”) również zawdzięczamy Grekom; najsłynniejsza starogrecka biblioteka znajdowała się w hellenisty cznej Aleksandrii¹, byl to ogromny budynek, jeden z głównych gmachów miasta, według różnych źródeł, znajdowało się w niej od 300 do 700 tys. zwojów ! Dzisiaj znamy łącznie ok. tysiąca anty cznych dziel, biblioteka została spalona - być może już przez Juliusza Cezara, z pewnością zaś po pojawieniu się Arabów w Egipcie.

Gatunki literackie

Epika

Epopeja (inaczej: epos) charakteryzuje się przede wszystkim dużą objętością, jest pisany wierszem (w przypadku eposu homeryckiego tzw. heksametrem, czyli sześciostopowcem - sześć stóp rytmicznych w każdym wersie), jego treścią są losy wybranej grupy bohaterów przedstaw ione na tle wydarzeń przełomowy ch dla danego narodu. Epopeję otwiera inwokacja, czyli wierszowany zwrot do jakiegoś bóstwa, prośba autora o pomoc w tworzeniu dzieła. Cały utwór napisany jest językiem podniosłym, poważnym, patetycznyrn. Na plan pierwszy wysuwają się narrator i fabuła. Narrator jest wszechobecny, wszechwiedzący i obiektywny. W eposie dominuje opow iadanie i opis. Opisy są bardzo realistyczne i dokładne, statyczne (np. opisy przedmiotów) i dynamiczne (np. sceny batalistyczne). Ponadto, do cech eposu homery ckiego należą tzw. porównania homeryckie oraz stale epitety.

Poemat heroikomiczny to gatunek literacki ukształtowany w starożytności jako parodia (naśladowanie w celu ośmieszenia) eposu homeryckiego. Istotą poematu heroikomicznego było ośmieszenie - poprzez celowo nieudolne naśladownictwo - napuszonego stylu i języka eposu. Efektem jest kontrast pomiędzy wysokim sty lem, patosem i powagą a banałem oraz przyziemną blahością poruszanego tematu. O ile w eposie homeryckim opisywane są dzieje i czyny legendarnych bądź historycznych bohaterów , o tyle bohaterami poematu heroikomicznego są zwierzęta (np. w pierwszym poemacie heroikomicznym, zatytułowanym „Batrachomy omachia” - żaby i myszy ).

Najważniejsze polskie poematy heroikomiczne to osiemnastowieczne „Myszeida”. „Monachomachia" i „Antymona-chomachia” Ignacego Krasickiego.

Satyra jest gatunkiem literackim obejmującym utwory wyrażające krytyczny stosunek autora do otaczającej go i przedstawianej rzeczywistości. Celem satyry jest ośmieszenie negatywnych - według autora - zjawisk, wad ludzkich albo stosunków społecznych. Najczęściej satyra miała charakter abstrakcyjny, to znaczy, że nie była kierowana przeciwko konkretnym osobom, ale skupiano się na ośmieszaniu - przez ukazanie działań i przytoczenie wypowiedzi fikcyjnych najczęściej bohaterów - negatywnych cech charakterologicznych, postępków' czy głupoty. Autorem najbardziej znanych satyr starożytnych byl rzymski poeta Horacy. Warto pamiętać o polskim twórcy satyr - I. Krasickim.

Liryka

1

Aleksandria - miasto w Egipcie.