130860258

wych relacji i interakcji między człowiekiem a biosferą - pozytywnych, negatywnych i obojętnych.

Z pozycji nauk społecznych (w tym również pedagogiki) środowisko rozpatrywane jest z punku widzenia możliwości rozwoju osobowego człowieka żyjącego w określonym otoczeniu przyrodniczym i społeczno-ekonomicznym. To elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez czas dłuższy, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system. W Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN środowisko społeczne zostało zdefiniowane jako „ogół warunków i zespołów czynników rzeczowych i osobowych, powstających w wyniku społecznego współżycia i współdziałania ludzi, odgrywających decydującą rolę w kształtowaniu się osobowości społecznej człowieka i wyznaczających jego zachowanie się, a zwłaszcza przyjmowane role społeczne i postawy. Czynniki, których całokształt składa się na środowisko społeczne, obejmują przede wszystkim: przyjęte w grupach społecznych, w których obraca się dana jednostka, reguły ludzkiego zachowania się, poglądy i wyobrażenia, normy i hierarchie wartości moralnych, estetycznych itp., system sankcji społecznych, oczekiwania związane z określonymi rolami społecznymi, systemy wychowawcze. Środowisko społeczne obejmuje również m.in. warunki społeczne, ekonomiczno-polityczne, stosunki narodowościowe, typ więzi społecznej, sposoby wytwarzania środków do zaspokajania potrzeb życiowych i stopień ich zaspokajania"¹². Środowisko społeczne to zatem „względnie stały układ jednostek, grup oraz innych zbiorowości ludzkich, wywołujących aktywność człowieka i wywierających wpływ na jego zachowanie. Wśród różnych składników środowiska społecznego za szczególnie doniosłe uważa się:

1)    rozmieszczenie zbiorowości ludzkich, które warunkuje częstotliwość i różnorodność kontaktów międzyludzkich;

2)    poziom wykształcenia jednostek i grup najsilniej powiązanych z daną jednostką, zwłaszcza rodziców;

3)    strukturę zawodową jednostek, grup i zbiorowości jako czynnik wpływający na ekonomiczną i kulturalną stronę życia"¹³.

¹²    Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 6, S-Z, Warszawa 1996, s. 257.

¹³    W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak", Warsza wa 1996, s. 282.

11