1935182668

PEDAGOGIKA ZABAWY - JEDNĄ Z METOD STOSOWANYCH W NAUCZANIU I WYCHOWANIU DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

mgr Teresa Niklewicz

Dzieciństwo jest bardzo ważnym okresem rozwojowym w życiu człowieka. Olbrzymie znaczenie w tym rozwoju spełnia zabawa - podstawowa forma aktywności dziecka. Zaspakaja ona potrzebę ruchu, tak ważną w tym okresie. Ma ona również ogromne znaczenie dla rozwoju psychicznego dziecka. Jest najlepszym sposobem poznania świata oraz znaczenia życia w świecie. Profesor Stefan Szumna twierdził, że „bawiąc się dziecko uczy się, rozszerza horyzonty i rozwija sprawność swoich funkcji psychicznych:. Sformułowana przez J. Huizinga definicja zabawy dobrze oddaje jej sens: „Zabawa jest dobrowolną czynnością lub zajęciem dokonywanym w pewnych ustalonych granicach czasu i przestrzeni, według dobrowolnie przyjętych, lecz bezwarunkowo obowiązujących reguł; jest celem sama w sobie, towarzyszy jej zaś uczucie napięcia i radości i świadomość odmienności od zwyczajnego życia"'. Zabawa była znana człowiekowi od początków dziejów jako możliwość zaspokajania różnych potrzeb , w tym szczególnie potrzeby kontaktu z drugim człowiekiem.

W zabawie najpełniej wyraża się aktywność małego dziecka, dążącego do zaspokojenia swoich potrzeb intelektualnych, społecznych, estetycznych i ruchowych. Zabawa jest działaniem dowolnym dziecka, niemniej, bez pomocy dorosłych, zwłaszcza w warunkach wychowania zbiorowego, zabawa nie będzie się udawać.

Kierownicza rola nauczycielki w tym przypadku polega na takim jej współdziałaniu z dziećmi, aby walory wychowawcze zabawy mogły być jak najlepiej wyzyskane. Nauczycielka powinna stwarzać dzieciom warunki i organizować działanie takich bodźców, aby na tej specyficznie dziecięcej drodze, będąc osobiście emocjonalnie zaangażowane, starały się własnym wysiłkiem zaspakajać ciekawość, potrzebę samodzielnego przyswajania sobie wiedzy o otoczeniu, nabywania różnych umiejętności, poszukiwania środków ekspresji swoich przeżyć, doświadczeń i pragnień.

„Uczenie się dzieci w latach 3-7 odbywa się głównie w toku zabawy oraz obcowania dziecka z dorosłym"^{1 2}. Ta forma uczenia się dziecka polega na przyswajaniu rzeczy nowych - nowych wiadomości, umiejętności i nawyków w trakcie wykonywania działań zabawowych.

„We współczesnej psychologii podkreśla się ogromne znaczenie zabawy:

1.    Jest to działalność zaspokajająca istotne potrzeby rozwojowe dziecka, a przede wszystkim potrzebę poznawania i przekształcania rzeczywistości otaczającej poprzez własną aktywność.

2.    Zabawa rozszerza zakres orientacji dziecka w ważnych obszarach świata przyrody, przedmiotów i życia społecznego. W zabawie uczy się dziecko rozumieć rzeczywistość obiektywną od fikcji.

3.    W zabawie kształtuje się zdolność dziecka do podporządkowania swojej aktywności i impulsywnych dążeń zewnętrznych wymaganiom roli i prawidłom.

4.    W zabawach rozwija się i kształtuje psychologiczna struktura złożonych form działania i działalności a także zdolność do podejmowania i wykonywania zadań.

5.    Zabawa sprzyja rozwojowi myślenia przyczynowo - skutkowego i innych funkcji psychomotorycznych.

6.    Zabawa szczególnie zespołowa, ma duże znaczenie uspołeczniające"³.

„W metody wychowania przedszkolnego wpleciony jest przeważnie czynnik zabawy. Głównie bowiem motywy uczuciowe i zabawowe skłaniają dzieci w tym wieku do podejmowania wysiłków, których wynikiem jest uczenie się i przystosowanie swojego postępowania do wymagań społecznych”⁴.

Jedną z metod kształcenia aktywizującą dzieci w różnych sytuacjach dydaktyczno - wychowawczych jest pedagogika zabawy. „Pedagogika zabawy to nie tylko samodzielna dyscyplina naukowa, co raczej metodyka pracy z grupą, oparta przede wszystkim na przeżyciu angażującym zarówno uczestników szkoleń, jak również prowadzącego grupę animatora”.⁵

Tym, co odróżnia pedagogikę zabawy od tradycyjnych metod pracy grupowej jest włączenie do procesu komunikacji wszystkich dostępnych ludziom środków wyrazu, czyli rozmowy, ekspresji ciała (taniec, ruch), malowania, zabawy z podziałem na role, śpiewu, wykorzystanie masek. Ta niezwykle interesująca, stosunkowo młoda metoda w Polsce metoda pracy z grupą angażuje emocjonalnie uczestników, pobudza do twórczego działania, inspiruje do maksymalnego wykorzystania swoich możliwości, a jednocześnie jest źródłem radości i satysfakcji. Pedagogika zabawy wyrosła z doświadczeń praktycznych w zakresie dydaktycznym, wychowawczym i rozrywkowym. Pedagogika zabawy główne inspiracje czerpie z psychologii humanistycznej, która przyjmuje założenia, że człowiek jest zdolny do wzrostu i rozwoju oraz posiada zdolność uczenia się na podstawie własnych doświadczeń. Pedagogika zabawy wykorzystuje szeroki wachlarz metod pobudzających do aktywności, przeżyć, kontaktów w grupie.

Metody pedagogiki zabawy:

•    metody ułatwiające poznanie się,

•    metody rozluźniające, relaksujące,

1

   J. Huizinga, Homo Ludens, Zabawa jako źródło kultury. Warszawa 1985, Czytelnik s.48

2

   M. Tyszkowa, Aktywność i działalność dzieci i młodzieży. Warszawa 1977, WsiP, s.105

3

   Ibidem, s.97

4

   M. Kwiatkowska, Z. Kopińska, Pedagogika szkolna. Warszawa 1978, WsiP. S.34

5

   Z. Zagórska „Pedagogika zabawy - metodyka pracy z grupą”. W: Kropla 1992, nrl, s.9