1950082829

"Termin "myślenie" denotuje (...) wszelkie poznawcze lub umysłowe operowanie ideami, obrazami, symbolami, słowami, sądami, wspomnieniami, pojęciami, spostrzeżeniami, przekonaniami oraz intencjami. W proponowanym użyciu termin obejmuje (...) wszelkie czynności umysłowe, związane z tworzeniem pojęć, rozwiązywaniem problemów, pamięcią uczeniem się, twórczością wyobraźnią przetwarzaniem symboli itp." [A. S. Reber, Słownik psychologii, red. naukowa I. Kurcz, K. Skarżyska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2002, s. 388-390],

Mimo różnorodności form myślenia proces ten posiada pewne cechy ogólne [por. P. G. Zimbardo, s. 403; A. S. Reber, ss. 388-390]:

1.    Myślenie wiąże się z procesami symbolicznymi, a nie np. percepcyjnymi.

2.    Myślenie jest niedostępne bezpośredniej obserwacji. Można o nim wnioskować na podstawie wypowiedzi lub zachowania osób myślących. Obecnie jednak można zaobserwować myślenie np. na encefalografie.

3.    Myślenie polega na operowaniu pewnymi elementami, które można wyodrębnić teoretycznie, np.: komponenty mięśniowe (Watson), słowa lub składniki języka (Whorf), idee (Locke), wyobrażenia (Titchener), sądy (Anderson), operacje i pojęcia (Piaget), skrypty (Schank).

4.    Myślenie jest ukierunkowane na rozwiązywanie problemów. Warto również zaznaczyć, Że myślenie umożliwia generowanie problemów.

Kondakov [N. I. Kondakov, Logicheskij slovar'-spravochnik, "Nauka", Moskva 1975, s. 366-370] wymienia dwa następujące aspekty myślenia, które odróżniają ten proces od poznania zmysłowego:

1.    "Myślenie to zapośredniczone poznawanie przedmiotów i zjawisk świata materialnego". Zmysły pozwalają nam w danej chwili obserwować konkretny obiekt (np. jabłko), natomiast dzięki myśleniu możemy porównywać reprezentację tego obiektu z istniejącymi już w pamięci idealnymi reprezentacjami (myśląc o jabłku, nie musimy patrzeć na konkretne jabłko). Należy podkreślić, że prócz myślenia przedmiotowego istnieje także myślenie bezprzedmiotowe (np. myślenie o pojęciach abstrakcyjnych, takich jak miłość czy piękno).

2.    "Myślenie to uogólnione poznawanie przedmiotów i zjawisk świata zewnętrznego". Zmysły pozwalają nam dostrzegać właściwości pojedynczego obiektu (np. jabłko jest okrągłe, czerwone, pachnące i słodkie), natomiast dzięki myśleniu możemy wyodrębniać cechy istotne (critical features), które są niezbędne i wystarczające, aby zaliczyć dany obiekt do określonej kategorii [por. P. G. Zimbardo, s. 404-406] (np. wszystkie jabłka są okrągłe).

Proces myślenia składa się z trzech podstawowych komponentów [por. J. Kozielecki, s. 96]:

1.    materiał, tj. informacje o świecie, zakodowane wyobrażeniach spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach (np. liczby całkowite);

2.    operacje umysłowe, tzn. elementarne transformacje dokonywane na materiale (np. dodawanie lub odejmowanie);

3.    reguły, czyli strategie porządkowania łańcucha operacji (np. wzory matematyczne).