2212788414

semantycznego da podobny efekt humorystyczny: *Deszcz spadł jak grom z jasnego nieba, *Podgrzybki rosły jak grzyby po deszczu¹.

„Chcąc poprawnie posługiwać się frazeologizmami, musimy nie tylko znać ich strukturę formalną i semantyczną, lecz także zapamiętać ich utrwalone w społecznej świadomości konteksty, czyli ich okolice leksykalne” (por. Tokarski 1969: 239).

Kiedy reguły te nie są przestrzegane i tradycyjna zasada łączliwości zostanie naruszona, powstają modyfikacje związków frazeologicznych, które mogą być uzasadnione funkcjonalnie. Jeśli okaże się, iż dana modyfikacja nie spełnia w danym tekście zasady funkcjonalności, uznamy ją za błąd frazeologiczny (por. Bąba 1976: 29). „Podstawowym warunkiem poprawnego i celowego posługiwania się związkami frazeologicznymi jest trafna ocena stopnia leksykalizacji tych związków. Musimy jasno sobie uświadomić, na ile zatarł się w danym połączeniu wyrazowym związek między znaczeniem a strukturą w jakim stopniu można już ten związek w poszczególnych użyciach lekceważyć. Ocena ta jest oczywiście niełatwa, często wyraźnie uzależniona od indywidualnego odczucia", (.. .) np.: Ziemniaki wyszły z fali mrozów obronna ręka -* nie poniosły strat, uszczerbku —> niepoprawne użycie rzeczownika ręce w odniesieniu do ziemniaków, Mieszka w ruderze podszytej wiatrem, grożącej lada dzień zawaleniem —> w lichej, nędznej chacie —> niepoprawne użycie przydawki, odnoszącej się tylko do części garderoby (por. Kurkowska, Skorupka 1959: 169).

Frazeologizmy charakteryzują się także wieloznacznością, która może prowadzić do różnej interpretacji przekazywanej treści, np:

-    z dnia na dzień = od dnia do dnia, na dzień następny, stopniowo

-    mieć dobrze w głowie = być rozsądnym, rozumnym, być pod wpływem alkoholu

-    kręci się komu w głowie = ktoś doznaje zawrotu głowy, ktoś jest oszołomiony, zdumiony czymś (przykłady: Skorupka 1976: 218).

Stosunkowo często wieloznacznością odznaczają się także frazeologizmy porównawcze, które przy tej samej strukturze i podobieństwie elementów mają zupełnie odmienne znaczenia: zły jak pies, wierny jak pies. Wieloznaczność frazeologizmu bezpośrednio koreluje z jego przenośnym rozumieniem.

16

1

W prezentowanym fragmencie pracy powyższe zagadnienie omówiono w oparciu o przykłady własne autorki.