treści łączonych wyrazów (por. Skorupka 1968: 386). Do najczęściej spotykanych rodzajów błędów według D. Buttler i H. Satkiewicz (1960) należą:
Rodzaje błędów |
Przykłady |
Błędy znaczeniowe - powstają przeważnie w związkach luźnych, które nie posiadają jasno określonego wzoru strukturalnego, a jedynym warunkiem poprawności jest odpowiedni dobór elementów związku. Podłożem tych błędów są czynniki obiektywne (wieloznaczność i homonimiczność wyrazów) lub subiektywne (nieumiejętność lub ignorowanie znaczenia wyrazów). „Błędy znaczeniowe (...) wywołują różnorodne następstwa stylistyczne: dwuznaczność, nieporozumienie intelektualne, nie zamierzony efekt humorystyczny, nie stanowią natomiast naruszenia tradycji użycia wyrazu (...). Błędy drugiej grupy (...) są przekroczeniem zakresu użycia wyrazu; ich konsekwencją stylistyczną [jest] niezrozumiałość” (Buttler, Satkiewicz 1960: 53). |
„Pokątnym sprzedawaniem wódki powinna zająć się milicja obywatelska" (Buttler, Satkiewicz 1960: 21) —> błąd dotyczy czasownika zajmować się, który funkcjonuje w kilku znaczeniach: zająć się = zainteresować się, zabrać się do czegoś, przystąpić do czegoś, zacząć się czymś trudnić. ■ „Nasz Miecio jako dziecko wzorowe oczywiście doskonale znosi jajka” (Buttler, Satkiewicz 1960: 21) —» błąd powstaje również w wyniku wieloznaczności czasownika znosić = tolerować, zewsząd przynosić, dobrze przyswajać. ■ „... obchody tysiąclecia będą wielkim, długofalowym wydarzeniem“ -» Błąd widoczny jest w nieprawidłowej kombinacji słów długofalowy (ciągły, trwający bardzo długo) i wydarzenie (fakt krótkotrwały, jednorazowy) (Buttler, Satkiewicz 1960: 21) |
Błędy strukturalne - dzieli się na trzy rodzaje: 1) kontaminacje składniowo-frazeologiczne, 2) kontaminacje frazeologiczne i 3) inne przekształcenia stałych związków wyrazowych (np. wymiana elementów leksykalnych, rozszerzenie składu leksykalnego związku itp. „Kontaminacje składniowo - frazeologiczne są rezultatem utożsamienia dwóch połączeń wyrazowych (bliskich sobie pod względem semantycznym, ale zróżnicowanych formalne - pod względem stosunków składniowych) i narzucenia jednemu z nich składni charakterystycznej dla związku synonimicznego w stosunku do niego. Kontaminacje frazeologiczne powstają w wyniku oddziaływania na siebie stałych połączeń wyrazowych jako całości (narzucenie jednemu z frazeologizmów obcych mu składników innego połączenia) (Buttler, Satkiewicz 1960: 61). |
■ „Często martwimy się na słaby stan czytelnictwa“ (Buttler, Satkiewicz 1960: 62) (kontaminacja syntaktyczno-frazeologiczna) —► błąd powstaje w konstrukcji martwić się na, w której skontaminowano dwa inne wyrażenia: martwić się czym i narzekać na. ■ „Włosy stanęły mu w slup" (Buttler, Satkiewicz 1960: 63) (kontaminacja frazeologiczna) —» przykład ukazuje komiczną kontaminację dwóch frazeologizmów: włosy stanęły dęba i postawić oczy w słup. ■ „ ... budowę szkół powinniśmy wysuwać na jeden z pierwszych planów“ (Buttler, Satkiewicz 1960: 64) (rozszerzenie składu leksykalnego związku o dodatkowy element). —> frazeologizm wysuwać na pierwszy plan uzupełniono o jeden z. |
Błędy strukturalno - znaczeniowe - występują przede wszystkim w obrębie |
• „Wyniki odniesione w rokowaniach Itoczonych przez naszą delegację..." |
44