223427908

PIOTR STACHIEWICZ

wiło ostateczny powód, że wszelkie rozmowy z KC PPR zostały zerwane a stosunki zaognione.

Rozwój sytuacji wojenno-politycznej na przełomie lat 1943/44 i w 1944 r. przybliżał moment konfrontacji, który od strony londyńskiej znalazł wyraz w planie „Burza”. Plan ten przy użyciu militarnych sił Armii Krajowej załatwić miał częściowo to, czego nie była zdolna załatwić dyplomacja rządu RP w Londynie.

Podstawą planu była Instrukcja tegoż rządu i Naczelnego Wodza z dnia 27 października 1943 r., czasowo zbieżna z konferencją ministrów spraw zagranicznych w Moskwie. Przewidywała ona załamanie się Niemców na froncie wschodnim i wkroczenie wojsk radzieckich na teren Polski w kilku wariantach sytuacji międzynarodowej i radziecko-polskich stosunków dyplomatycznych; zakładała również wzmożoną walkę dywersyjną lub powstanie przeciwko ustępującym Niemcom i występowanie w roli gospodarzy wobec wkraczającej Armii Radzieckiej.

Instrukcja była w istocie kodyfikacją szeregu możliwości i miała charakter raczej rozważań niż szczegółowej dyrektywy postępowania. Po jej rozpatrzeniu w kraju przez dowódcę AK i delegaturę rządu, Komendant Główny AK wydał rozkaz w dniu 20 listopada 1943 r., modyfikujący jej wskazówki. Rozkaz ten przewidywał powszechne i równoczesne powstanie w czasie odwrotu Niemców z kraju z osłoną na wschodzie albo wzmożenie akcji dywersyjnej na wszystkich ziemiach Polski, z równoczesnym ujawnieniem się przed wkraczającą Armią Radziecką, co właśnie z instrukcją było niezgodne.

Przyjmując krajową modyfikację własnej instrukcji, rząd RP w Londynie wraz z Naczelnym Wodzem wydali dnia 2 lutego 1944 r. uzupełnienie, którego novum stanowiło podzielenie ruchu oporu na dwa rzuty: ujawniający się i pozostający nadal w konspiracji. 23 marca 1944 r. również Komendant Główny AK wydał rozkaz uzupełniający do „Burzy” dla okręgów „wschodnich” — Wilna, Lwowa, Nowogródka, Polesia itp. — ściśle określając postawę, a nawet tekst deklaracji, które miały być składane przez lokalnych dowódców AK wkraczającym wojskom radzieckim.

7 lipca 1944 r. nadeszła do kraju dalsza uzupełniająca instrukcja Naczelnego Wodza z Londynu, w której wypowiada się on zdecydowanie przeciwko powstaniu zbrojnemu. Stwierdza jednak, że „jeśli przez szczęśliwy zbieg okoliczności w ostatnich chwilach odwrotu niemieckiego, a przed wkroczeniem oddziałów Armii Czerwonej, powstaną szanse przejściowego i krótkotrwałego opanowania przez nas Wilna, Lwowa, innego większego centrum lub pewnego ograniczonego niewielkiego choćby obszaru — należy to uczynić i wystąpić w roli pełnoprawnego gospodarza.” Tak więc plan operacji „Burza” przechodził różne fazy modyfikacji, stając się na przestrzeni pierw-

1092