223428239

40 Kazimierz Dziewoński, Elżbieta Iwanicka

się danymi dotyczącymi pochodzenia kandydatów na pierwszy rok studiów na wyższych uczelniach w roku akademickim 1957/58 w przekroju wojewódzkim. Autor analizy wychodził w tym przypadku z założenia, że pochodzenie kandydatów na studentów, a nie samych studentów, daje lepszy materiał źródłowy dla ustalenia rzeczywistego zasięgu wpływów poszczególnych ośrodków uczelnianych, gdyż nie jest on zniekształcony ani wynikami egzaminów wstępnych (poziom szkolnictwa średniego w różnych częściach kraju), ani względami mieszkaniowymi, dającymi preferencję kandydatom zamieszkałym w danym ośrodku, ani pewnymi dalszymi elementami reglamentacji przyjęć, wynikającymi choćby z ograniczonej liczby miejsc na uczelni. Głównym brakiem badań z 1958 r. było oczywiście ograniczenie ich do danych wojewódzkich, w rezultacie czego wyniki i wnioski miały jedynie charakter dużego przybliżenia, nie dając pełnego i ścisłego obrazu zasięgu wpływów poszczególnych ośrodków, tak, że autor w swej mapie wykreślił jedynie przybliżone, hipotetyczne granice zasięgu wpływów ośrodków największych.

Do zagadnienia pochodzenia studentów można było powrócić w 1959 r., kiedy w oparciu o zarządzenie Przewodniczącego Komisji Planowania w sprawie bilansów siły roboczej zebrano za pośrednictwem terenowych (powiatowych i wojewódzkich) komisji planowania dalsze materiały, tym razem dotyczące wszystkich studiujących na wyższych uczelniach i to w przekrojach powiatowych. Dane wyjściowe zestawiono w Departamencie Polityki Zatrudnienia Komisji Planowania, analizę danych przeprowadzono w Pracowni Regionalizacji Ekonomicznej Instytutu Geografii PAN. Zebrane dane objęły młodzież studiującą na wyższych uczelniach w dniu 1 stycznia 1959 r., jednak bez słuchaczy szkół wojskowych i teologicznych. W stosunku do opracowania poprzedniego dane są zatem kompletniejsze, obejmując również studentów szkół wyższych, podlegających Ministerstwu Kultury i Sztuki oraz studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Dane nie zostały niestety podzielone według typów wyższych uczelni, co w pewnym zakresie utrudnia analizę i zaciera zróżnicowany, wielowarstwowy charakter zasięgu wpływów większych skupień uczelnianych.

Przeprowadzona analiza objęła kolejno: wyznaczenie zasięgów wpływów pojedynczych ośrodków, ustalenie sumarycznego obrazu zasięgów wpływów wszystkich ośrodków wraz z próbą wyznaczenia granic wpływów pomiędzy poszczególnymi ośrodkami oraz określenia ich typologii, ustalenie liczby ośrodków, w których studiuje młodzież poszczególnych powiatów (i miast wydzielonych) oraz w końcu obliczenie i skartografo-wanie danych dotyczących odsetków młodzieży studiującej w stosunku do ludności ogółem i młodzieży w wieku 18—23 lat w poszczególnych powiatach (oraz miastach wydzielonych).

Wyznaczenie zasięgów wpływów pojedynczych ośrodków oparto na mapach (patrz zestaw map 1) przedstawiających obszary, z których kolejno co najmniej 50, 20 i 10% uczęszczających na wyższe uczelnie studiuje w danym ośrodku. Pozwalają one na stwierdzenie, że w chwili obecnej, jeśli chodzi o zasięgi wpływów, mamy trzy podstawowe typy ośrodków uczelnianych:

1. Ośrodki o dużym zasięgu wpływów, obejmującym wielkie połacie kraju, stanowiące można powiedzieć całe dzielnice kulturalne (Warszawa, Poznań, Wrocław, Kraków i Gdańsk).

2. Ośrodki o zasięgu wpływów tylko częściowo wykraczającym poza