223428297

Rozmieszczenie upraw kontraktowych w woj. szczecińskim 63

Nieodparcie nasuwa się przypuszczenie co do przypadkowości przestrzennego rozmieszczenia wielu plantacji, których rozmiary i lokalizacja zależą w znacznym stopniu od energii i zdolności poszczególnych inspektorów działających w terenie, od zamiłowań i tradycji samych rolników oraz innych czynników niewymiernych i nie uzasadnionych przesłankami techniczno-ekonomicznymi. Wprawdzie przy zachowaniu zasady dobrowolności kontraktacji nie da się uniknąć pewnej przypadkowości w rozmieszczeniu plantacji, jednak ogólne tendencje rejonizacyjne powinny być zachowane. Jest to tym bardziej ułatwione, iż poważny procent gruntów woj. szczecińskiego znajduje się we władaniu państwowym (około 38%), gdzie rejonizacja produkcji powinna znaleźć swój wyraz w planach urządzenia gospodarczego poszczególnych PGR. Celem kontraktacji jest wytworzenie wyspecjalizowanych mikrorejonów. Kontraktowanie np. uprawy buraka cukrowego na obszarze 0,2 ha w osiedlach wiejskich o powierzchni około 500 ha nie spełnia tego zadania.

Powyższe poglądy postaramy się uzasadnić, omawiając kolejno rejonizację poszczególnych upraw kontraktowych.

1. Buraki cukrowe. Ogólna powierzchnia buraków cukrowych, kontraktowanych na obszarze woj. szczecińskiego przez 3 cukrownie w Kluczewie, Gumieńcach i Gryficach, wynosi około 16 000 ha (w tym w PGR około 11 400 ha = 71,3% i w gospodarce chłopskiej około 4600 ha, tj. 28,7%).

Zwraca się uwagę, że udział PGR w całości użytków rolnych województwa wynosi około 38%, z czego wynika, że gospodarstwa państwowe są głównymi plantatorami buraków. Omawiany stan rzeczy nie znajduje uzasadnienia w mocy produkcyjnej PGR przy aktualnym stanie ich zagospodarowania. Brak rąk roboczych i ograniczona siła nawozowa prowadzi z reguły do obniżenia plonów.

Ponadto cukrownie woj. szczecińskiego kontraktują około 2200 ha buraków w woj. koszalińskim, które jest pozbawione cukrowni, co z kolei powoduje przerzuty masy surowcowej z woj. szczecińskiego do innych województw.

Przy średnim plonie około 190 q/ha — łączny zbiór około 345 000 ton buraków odpowiada mocy produkcyjnej cukrowni, która jednak wykorzystana jest w 86%, gdyż około 40 000 ton buraków przeznacza się do woj. poznańskiego. Aktualnie dokonywane są modernizacje istniejących cukrowni w woj. szczecińskim, które spowodują wzrost ich mocy przerobowej do około 450 000 ton buraków, co powinno znaleźć swój odpowiednik w planowanym .wzroście plonów.

Nie wchodząc w analizę i krytykę polityki cukrownictwa na Pomorzu Zachodnim możemy stwierdzić, że rozmieszczenie plantacji buraków odpowiada w zasadzie układowi glebowemu, jednak zależność ta nie jest zbyt silnie podkreślona i wyraża się współczynnikiem korelacji 0,53 ¹.

Wydaje się natomiast, że niektóre mikroregiony (np. wschodnia część pow. pyrzyckiego, wschodnia część pow. stargardzkiego, północno-wschodnia część pow. Chojna) nie są w pełni wykorzystane dla uprawy buraków cukrowych, mimo że posiadają dogodne warunki przyrodnicze i transportowe.

1

J. W o 1 s z c z a n, S. Około-Kuiak. Zależności kierunków i poziomu produkcji rolnej od niektórych czynników przyrodniczych i ekonomicznych. „Postępy Nauk Rolniczych" nr 5 (65), 1960 r.