2251774217

RECENZJE 121

Niemniej jednak praca Kuhnerta, jako pierwsza, obejmująca zupełnie szczegółowo dzieje starej książnicy, pozostanie trwałym nabytkiem naukowym, z którego czytelnik, nie zrażający się ciężkim stylem, potrafi zapoznać się tak z zasadami gromadzenia zbiorów w omawianej Bibljotece, jak i ich losami.    Karol Piotrowicz

STUHLMANN FRIEDRICH: DIEDEUTSCHE HEERESBUCHE-REI IN BERLIN. Berlin, Eisenschmidt 1927. 8°. Str. 94.

Autor, który jest zastępcą dyrektora głównej niemieckiej bibljo-teki wojskowej, utworzonej po wojnie światowej pod nazwą Deutsche Heeresbiicherei, opisuje, częścią na podstawie literatury, a głównie na podstawie urzędowych aktów, zarówno dzieje wojskowych bibljotek niemieckich przed wojną i w czasie wojny światowej, jak i powstanie oraz rozwój nowej centralnej bibljoteki wojskowej w Niemczech. Stwierdza tedy, że przed wojną światową nie było w Niemczech jednolicie zorganizowanego bibljotekarstwa wojskowego, a chociaż bardzo wcześnie, bo w dobie wojen napoleońskich, znany reorganizator wojska niemieckiego gen. Scharnhorst podniósł myśl utworzenia centralnej bibljoteki wojskowej i chociaż poczyniono nawet pewne w tym kierunku kroki, to jednak myśl tę następnie zarzucono i ograniczono się — podobnie jak i w innych państwach europejskich — do utworzenia instytutowych bądź oddziałowych bibljotek wojskowych. Bibljoteki te jednak prowadziły żywot indywidualny, zależny od wartości poziomu kulturalnego środowiska, miały charakter zacieśniony wyłącznie do osób wojskowych danego środowiska i pozbawione były jakiegoś centralnego organu, któryby wytyczał im drogi rozwoju oraz regulował sposób technicznego prowadzenia bibljoteki. Poziom też ich administracji był bardzo niski, a ujemne strony tego stanu powiększała różnorodność systemów gospodarki, stosowanych w poszczególnych bi-bljotekach.

Do najgłówniejszych niemieckich bibljotek wojskowych z doby przedwojennej należały w Berlinie Bibliothek des Grossen Ge-neralstabes, Bibliothek der Kriegsakademie, Bibliothek der Militartech-nischen Akademie oraz w Dreźnie Bibliothek des Sachsischen General-stabes i w Monachjum Armee-Bibliothek.

Autor opisuje dokładniej dzieje Bibljoteki Sztabu Generalnego, opierając się przytem głównie na artykule Buddeckego p. t. Die Bibliothek des Grossen Generalstabes (Vierteljahrshefte f. Truppenfiihrung u. Heereskunde), a następnie krótko kreśli charakterystykę bibljoteki Aka-demji Wojennej. Ciekawe przytem, że w Niemczech, podobnie jak i w innych krajach, bibljoteki wojskowe przed wojną światową tworzyły własne podwórko, oddzielone chińskim murem od wszelkiego postępu w dziedzinie bibljotekarstwa i uniedostępnione dla cywilnych.

Wojna światowa, a jeszcze silniej traktat wersalski, wpłynęły na przekształcenie niemieckich bibljotek wojskowych. Ograniczone w swobodzie rozwoju swych instytucyj wojskowych i zmuszone do Iikwi-