242073755

242073755



63


FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE

Dzieje „konkurencji” między filozofią a literaturą sięgają starożytności. Spór kompetencyjny między obydwiema zaognił się od chwili, kiedy Platon skazał na banicję poetów-mimetyków, odmawiając im prawa obywatelstwa w zaprojektowanym przez siebie idealnym państwie. Zarzucił im propagowanie wiedzy pozornej i zły wpływ na obyczaje społeczne. Stanowisko Platona nie było jednak wolne od niekonsekwencji: atakując poetów, sam nie zrezygnował z posługiwania się narzędziami poetyckimi w wykładzie filozofii. Myślenie mime-tyczne podniósł do rangi swoistej operacji wyjaśniającej, zwłaszcza w kwestiach dotyczących roli pierwiastka duchowego we wszechświe-cie, czyli logosu, uciekając się do metody ana-logii. Przez całe wieki stosunki literatury i filozofii, nie tylko w nurcie neoplatońskim, układały się nieźle. Liczni myśliciele kontynuowali proceder adaptacji kategorii literackich do filozoficznego dyskursu. Diatryby Plotyna, dzieła św. Augustyna, alegorie Boecjusza, Alaina z Lille, Marcjana Capelli i innych, dostarczają obfitych przykładów uporczywej obecności operacji i środków mimetycznych na terenie dyscyplin spekula-tywnych. Retoryka i filologia przez długi czas patronowały nie tylko „sztukom wyzwolonym”, ale także doctńnae chństianae. Dopiero wielka scholastyka zepchnęła na margines ów styl filozofowania spokrewnionego z literaturą, opowiadając się za metodą oczyszczonego z wieloznaczności, ceniącego ścisłość i systemowość, racjonalnego wnioskowania i dowodzenia. Sugestywność i poglądowość, perswazyj-ność i ozdobność języka interpretacji zeszły na drugi plan.

Epoki następne kultywowały przede wszystkim metodyczny krytycyzm i specjalizację, zacieśniając stopniowo kryteria naukowości — drogi dociekania filozoficznego i twórczości literackiej zaczęły się coraz dalej rozchodzić. W wieku XVIII utrwalające się kanony gatunkowe poszczególnych dziedzin humanistyki zadecydowały o ich formalnym rozdzieleniu, a standardy epistemologii z jednej, estetyki zaś z drugiej strony, także o ich separacji aksjologicznej. Literatura otrzymała przydomek „pięknej”, o który filozofia nie potrzebowała się ubiegać, służąc wartościom poznawczym, wypracowując własną teorię poznania i własną metodologię. Tak zwana „prawda literacka” zyskiwała status coraz bardziej wątpliwy, by wreszcie ulec radykalnemu zakwestionowaniu.

Historyczne perypetie filozofii i literatury, a także ich teorii, związane z postępującą parcelacją i autonomizacją poszczególnych obsza-



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
77 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE między tajnikami historii, z której wylania się opowieść, a tajni
skanuj0019 40 WIELOZNACZNOŚĆ TERMINU NAUKA w literaturze anglosaskiej) oraz węższym (zwolennicy filo
65 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE Sądzę, żc najlepszym sposobem prezentacji tej metody filozoficzne
67 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE rzc do Portyki Ricocur stawia tezą, że pojęcie mimesis powinno by
69 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE ka. Warto w tym miejscu dodać, że Arystoteles wyraźnie ogranicza
71 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE szczenię lub uzdrowienie uczuć, polega na transpozycji tego, co w
73 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE warunków i okoliczności determinujących od zewnątrz jego przebieg
75 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE przełamuje konwencje i ustanawia nowy porządek strukturalny. Gra
79 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE właśnie w zdaniu — i tekście — dochodzi do „powtórnego opisania”
81 FILOZOFIA A NAUKA O LITERATURZE fikcyjna, według Ricocura, przede wszystkim unaocznia, hicrarchiz
11811 IMG 1403264400 114 KRZYSZTOF DYBCIAK przeciwnie, rozdarcie między nauką a literaturą doskonal
IMG?56 Rozdział ILiteratura i nauka o literaturze Zacząć musimy otT rozróżnienia literatury i nauki
JĘZYKOZNAWSTWO. NAUKA O LITERATURZE. LITERATURA PIĘKNALiteratura piękna 7.    BENTOW,
456 Imelda Chlodna-Blach autorstwa obejmują m.in. dziedziny takie jak: polityka, sztuka, nauka, lite
1.    Nauka o literaturze (2)* -    R. Wellek, A. Warren, Literatura i
zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (207) 2.^Nauka o literaturze a krytyka literacka y sfe

więcej podobnych podstron