244277277

3.3. Bezprawność

Rzeczą wartą szczególnego podkreślenia jest uświadomienie, iż art. 24 k.c. stanowi, że naruszenie lub zagrożenie dóbr osobistych może mieć miejsce tylko wówczas, gdy jest spowodowane bezprawnym działaniem sprawcy takiego naruszenia⁵³. Każde naruszenie dobra osobistego powinno być zasadniczo uznane za bezprawne, jako że sprawca narusza prawo podmiotowe innej osoby, a do uznania działania za bezprawne nie jest konieczne, aby było ono wyraźnie zakazane przez przepis ustawy wystarczy, aby było sprzeczne z "dobrymi obyczajami". Według orzecznictwa bezprawne jest zachowanie sprzeczne z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, bez względu na winę, a nawet świadomość sprawcy. Natomiast postawienie komuś zarzutu nieprawdziwego jest zawsze działaniem sprzecznym z zasadami współżycia społecznego, mimo tego, że może być poparte dobrą wiarą i starannością autora w sprawdzaniu danych, na których zarzut się opiera⁵⁴. Należy jednak podkreślić, iż przepisy k.c. nie wymagają, aby naruszenie było zawinione, co jest zresztą w przeciwieństwie do ochrony deliktowej jest cechą znamionującą wszystkie konstrukcje ochronne oparte na prawach podmiotowych bezwzględnych⁵⁵.

Cechą charakterystyczną zawartą w art. 24 k.c. jest domniemanie bezprawności. Oznacza to, iż każde naruszenie lub zagrożenie dobra osobistego należy zakwalifikować jako naruszenie prawa osobistego, a kto naruszył wspomniane dobro, broniąc się przed roszczeniami uprawnionego, musi wykazać, iż działanie jego nie było bezprawne. SN stwierdził, że ten kto przedsięwziął działanie, zagrażając dobru osobistemu, musi wykazać, iż był do tego uprawniony, np. że działał w ramach obowiązujących przepisów prawnych, wykonywał własne prawo podmiotowe, bronił interesu zasługującego na ochronę, jak również w granicach prawem przewidzianych uzyskał zezwolenie osoby, której dobro osobiste zostało naruszone. Nie może natomiast bronić się tym, że działał nie we własnym imieniu, lecz z ramienia organu osoby prawnej.⁵⁶

Na gruncie k.c. przyjmuje się obiektywne kryteria bezprawności, ponieważ subiektywne okoliczności mogą mieć doniosłość tylko dla oceny winy naruszyciela, a nie dla zakwalifikowania jego czynu jako bezprawny, co zawsze ustala się wedle kryteriów obiektywnych, przyjętych w społeczeństwie. Zatem za niewłaściwe należy uznać powoływanie się na cele lub intencje działania naruszyciela, jako podstawę oceny, czy naruszenie lub zagrożenie było bezprawne. Analizując pojęcie bezprawności należy rozróżnić naruszenie lub zagrożenie dóbr osobistych od naruszenia lub zagrożenia praw osobistych. Zastosowanie środków ochronnych ma swoje uzasadnienie dopiero w przypadku naruszenia (zagrożenia) prawa osobistego. Natomiast naruszenie (zagrożenie) dobra osobistego stanowi tylko przesłankę domniemania naruszenia (zagrożenia) prawa osobistego⁵⁷.

⁵³    E. Dobrodziej: Ibidem

⁵⁴    orz. SN z 25 października 1982r„ I CR 239/82, oraz orz. SN z dnia 10.09.1999r. OPS 2000, poz. 94

⁵⁵    Z. Radwański: op. cit. s.167

⁵⁶    orz. SN z 6.12.1962 r. OSN 1973, poz. 115 oraz z 28.11.1980 r. OSN 1981. poz. 170

⁵⁷    Z. Radwański: Ibidem

19