244277279

3.4. Wyłączenia bezprawności

W k.c. ustawodawca wprowadził w art. 24 k.c. domniemanie bezprawnego działania w przypadku naruszenia dobra osobistego. Jednak istnieją pewnie okoliczności, działania, które nie mają cech bezprawności, a zatem je wyłączają. Kwestię wyłączeń bezprawności możemy na gruncie panujących poglądów zasadniczo podzielić na trzy typy:

3.4.1. Zgoda uprawnionego

Zgoda uprawnionego (zasada volenti non fit iniuria - chcącemu nie dzieje się krzywda) znajduje uzasadnienie w konstrukcji prawa podmiotowego, które zakłada swobodę korzystania z niego. Zgoda ta może wyrażać się w sytuacjach takich jak: zgoda pacjenta na zabiegi lekarskie, na udział w grach sportowych, w których narażona jest integralność fizyczna uczestników np.: boks, na rozpowszechnianie wizerunku lub informacji o życiu prywatnym. Jednak ocena z punktu widzenia art. 58 §2 k.c. zgoda nie może być jednak skutecznie udzielona, gdy jest to sprzeczne z bezwzględnie wiążącymi normami prawnymi lub zasadami współżycia społecznego. Ma to swoje zastosowanie w przypadku eutanazji⁵⁸.

Wyłączenie bezprawności na zasadzie zgody uprawnionego jest kwalifikowane jako czyn zgodny z prawem, podobny do czynności prawnych, ale nie jako czynność prawna. Oznacza to, że jeśli uprawniony działa z dostatecznym rozeznaniem, jego zdolność do czynności prawnych nie jest wymagana. Ma to swoje odzwierciedlenie w przypadku interwencji lekarskiej, bez zgody pacjenta, gdy istnieją wyjątkowe okoliczności sankcjonujące takie działanie. Wyróżnia się również pojęcie "stale kontynuowanego zezwalania", odnosi się to do sytuacji, gdy np. uprawniony wyraża zgodę na wejście innych osób do swojego mieszkania. W istocie wyraża zgodę na pozostawanie tych osób w mieszkaniu tylko do chwili, w której przestanie się na to zgadzać i wówczas dalsze pozostawanie tych osób w mieszkaniu uprawnionego staje się działaniem naruszającym dobro osobiste, jakim jest nietykalność mieszkania⁵⁹. Z natury rzeczy zgoda może odnosić się tylko do naruszeń własnego prawa osobistego.

Jednak nie jest prawnie skuteczna sytuacja gdy czyjeś działania nieodłącznie naruszają dobra osobiste innej osoby, np.: gdy pewna osoba zezwala na opublikowanie, że utrzymywała intymne stosunki z drugą, której zgody nie uzyskano. Ma to również swoje odzwierciedlenie w art. 82 pr.aut., który wyraźnie zastrzega zgodę na publikację korespondencji nie tylko jej autora, ale także osoby, do której jest ona kierowana. Zgoda na uchylenie bezprawności może być w każdej chwili odwołana, co wynika z nieodłącznością dóbr osobistych od ich podmiotu⁶⁰, (np: mimo uprzednio udzielonej zgodzie, pacjent może tuż przed jej podjęciem cofnąć zgodę).

⁵⁸    Z Radwański: op.cit. s. 169

⁵⁹    S. Grzybowski: op. cit. s.20

⁶⁰    Z. Radwański: Ibidem

20