2525392544

10 Wiadomości Uniwersyteckie

Konferencje • Sympozja • Zjazdy

Językoznawcy o wartościach w dyskursie publicznym

Na fot. Od lewej: prof. Jerzy Bartmiński (UMCS), prof. Anna Pajdzińska (UMCS)

oraz prof. Teresa Dobrzańska (UW)

26-28 października odbyła się XXVI Konferencja Ogólnopolskiego Konwersatorium ..Język a kultura", poświęcona tematowi wartości w języku. Konwersatorium, powołane w roku 1985 z inicjatywy ośrodków naukowych: wrocławskiego i lubelskiego, odbywa spotkania na przemian w Kazimierzu i Karpaczu, niekiedy (gdy brakuje pieniędzy) w Lublinie i we Wrocławiu. Tegoroczna konferencja pod hasłem „Język w kręgu wartości" stanowiła zarazem wkład w organizację Lubelskiego Kongresu Kultury Polskiej, którego hasłem była „Kultura w kręgu wartości", a za jej przygotowanie i przebieg odpowiadał Zakład Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego Instytutu Filolo

gii Polskiej (kierowany przez prof. Jerzego Bartmińskiego).

Badania językoznawców nad wartościami mają w Polsce tradycje sięgające lat 70., kiedy to zaczęły ukazywać się pierwsze prace Zofii Zaron, Jadwigi Puzy-niny, Anny Wierzbickiej i Renaty Grzegorczykowej.

Pierwsze lubelskie publikacje z kręgu aksjologicznego to m.in. studia leksykalno-semantyczne Nazwy wartości, wydane pod redakcją Jerzego Bartmińskiego i Małgorzaty Brzozowskiej w 1993 roku, czy też Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, pod redakcją Jerzego Bartmińskiego z tegoż roku.

Konferencja zgromadziła w Lublinie badaczy języka z sześciu ośrodków naukowych polskich (Lublin, Łódź, Kraków, Rzeszów, Warszawa, Wrocław) oraz trzech zagranicznych (Bochum, Lipsk, Odessa). Zaprezentowano 29 referatów, w sumie zaś w spotkaniu uczestniczyło około 100 osób.

Część referatów kontynuowała studia leksykalno-semantyczne nad znaczeniami nazw wartości. Cykl wystąpień z tego kręgu zagadnień przedstawiony został zwłaszcza w pierwszym dniu obrad. Rozumienie pojęcia dobra i dobroci analizowała Renata Grzegorczykowa (Warszawa), przyjaźń jako wartość zaprezentował Ryszard Jedliński (Kraków), obraz wolności ukazała Aneta Antosiak (Kraków). Poruszone były też zagadnienia dotyczące: wartościowania państwa (Roman Wróblewski - Wrocław), sejmu (Małgorzata Dawi-dziak-Kładoczna - Wrocław), regionu (Anna Burzyńska - Wrocław), Zachodu (Agnieszka Libu-ra - Wrocław) oraz obrazów Niemca i Niemiec w Polsce (Krzysztof Kosecki - Łódź). Podmiot jako wartość zaprezentowała Urszula Majer-Baranowska. uczciwość - Ewa Borowiecka, kłamstwo - Małgorzata Karwa-towska, rodzinę - Beata Żywic-ka. Paralelny referat do pracy Romana Wróblewskiego przedstawił Aleksej Judin (Odessa), który analizował pojęcie państwa w rozumieniu rosyjskim (gosudarstwo, strana). Pierwszy cykl wystąpień zamknęło wystąpienie Anny Pięcińskiej o anty-wartościach w polityce, bazujące na satyrycznych tekstach Ewy Szumańskiej.

Drugi cykl tworzyły referaty problemowe. Jadwiga Puzynina (Warszawa) omówiła nowe koncepcje w lingwistycznych badaniach nad wartościami. Jerzy Bartmiński mówił o wartościach w językowym obrazie świata.

Podobny typ badań zaprezentowali w swych analizach Walery Pisarek (Kraków), który mówił o polskich słowach sztandarowych oraz Michael Fleischer (Bochum - Wrocław), prezentujący analizę współczesnej polskiej symboliki kolektywnej jako manifestacji wartości. Wyniki ich badań zbiegły się w kilku punktach. a najważniejszą wartością polską okazuje się rodzina.

Piotr Brzozowski (Lublin) przedstawił filozoficzne i psychologiczne aspekty wartości. Etymologiczne studia nad nazwami wartości zaprezentowała Mariola Jakubowicz (Kraków). Wartości wiersza Zbigniewa Herberta analizowała Teresa Dobrzyńska (Warszawa). Katarzyna Olejnik (UMCS) mówiła o prawicowym systemie wartości we współczesnym dyskursie polskim. Krystyna Pisarkowa (Kraków) przedstawiła stereotypy narodowe, o wartościowaniu w polskich kampaniach wyborczych mówił Kazimierz Ożóg (Rzeszów), Zbigniew Greń (Warszawa) zaprezentował sposoby językowej sa-moidentyfikacji Ślązaków. Efektywnym zamknięciem cyklu referatów było wystąpienie Romualda Huszczy (Warszawa) o gra-matykalizacji w języku japońskim.

Wyjątkowy charakter nadały spotkaniu dwa nietypowe wydarzenia. Pierwszym z nich była obecność znaczących reprezentantów dwóch władz: duchownej i świeckiej. Arcybiskup Józef Życiński, otwierający obrady, podkreślił potrzebę badań aksjologicznych, mówił o hierarchii wartości we współczesnym świecie i ostrzegał, iż rozmyty język wartości prowadzi do zafałszowania obrazu rzeczywistości społecznej. Przedstawiciel Rzecznika Praw Obywatelskich - Janusz Baster, w imieniu swego przełożonego Andrzeja Zolla, zaproponował zebranym językoznawcom stałą współpracę z rzecznikiem w sprawach dotyczących języka używanego w publicznym dyskursie na tematy społeczne i obywatelskie.

Wydarzeniem o dalekosiężnych skutkach była odbyta wieczorem w drugim dniu obrad dyskusja panelowa dotycząca perspektyw porównawczych badań nad wartościami w krajach postkomunistycznych. Z inicjatywy docenta Alekseja Judi-na z Odessy zawiązała się grupa dyskusyjna internautów - zainteresowanych rozwijaniem tej tematyki. Można się więc spodziewać, iż w niedalekiej przyszłości dojdzie do następnej konferencji podejmującej tematykę aksjologiczną w dyskursie publicznym toczonym w krajach naszej części Europy.

ciężar finansowy wzięli na siebie uczestnicy oraz UMCS.

Studenckie Koło Naukowe Et-nolingwistów bardzo pomogło w organizacji konferencji. Zarówno jego członkom, jak i instytucjom wspierającym konferencję (Wydawnictwo UMCS, kawiarnia IU-RIS CLUB, barek Molek w Bibliotece Głównej UMCS oraz barek studencki w Kolegium Humanistycznym) należą się słowa serdecznej wdzięczności.

Ewelina Jędrasek

2000, numer 9