2711905803

Szybkie koleje Polsce 235

miejsc w sensie metrycznym, czasowym lub społeczno-ekonomicznym;

2) miary topologiczne, uwzględniające odległość topologiczną mierzoną połączeniami przez określoną liczbę krawędzi - taką miarą jest np. dostępność topologiczna W.L. Garrisona (Garrison, 1960), czy dostępność wyznaczana metodą PEM (Principal Eigenvector Method) (Mackiewicz i Ratajczak, 1996).

Aby wszechstronnie ocenić dostępność komunikacyjną węzłów, wprowadzono miary dostępności komunikacyjnej w sensie: topologicznym, odległości euklideso-wych i odległości nieeuklidesowych - czasowych.

Dostępność komunikacyjną wyznaczono według rozszerzonego algorytmu zastosowanego w pracy W. Ratajczaka (1992). Obejmuje on następujące kroki:

1)    ocena dostępności komunikacyjnej wierzchołków w sensie topologicznym, eukli-desowym i nieeuklidesowym,

2)    redukcja wielowymiarowej przestrzeni dostępności do mniej wymiarowej;

3)    wyznaczenie i unormowanie syntetycznej miary dostępności dla każdego wierzchołka grafu;

4)    estymacja podobieństwa węzłów pod względem dostępności oraz ich klasyfikacja.

Dostępność topologiczną oceniono za pomocą metody PEM, omówionej szczegółowo w pracy A. Mackiewicza i W. Ratajczaka (1996), zaś dostępność w sensie odległości euklidesowych i nieeuklidesowych - za pomocą metody zawartej w pracy W. Ratajczaka (1992).

Każde miasto objęte siecią połączeń ekspresowych traktowano jako węzeł komunikacyjny opisany przez pięć zmiennych. Zmienne te wyrażały dostępność węzła: D[ - topologiczną, D, - w sensie odległości wyrażonych w kilometrach, D, - wyrażoną liczbą połączeń ekspresowych na dobę, D₄ - wyrażoną średnim czasem przejazdu, D₅ - wyrażoną najkrótszym czasem przejazdu. Każdy węzeł uzyskał więc opis w pię-ciowymiarowej przestrzeni dostępności. W celu uzyskania syntetycznego wskaźnika dostępności posłużono się metodą składowych głównych, prowadzącą do redukcji przestrzeni pięciowymiarowej do mniejwymiarowej (dokładny opis tej metody zawiera praca D.F. Morrisona, 1990). Składowe wyliczono posługując się tablicą korelacji. Wartości pierwszej składowej dały wartości dostępności.

Ostatnim elementem analizy jest klasyfikacja węzłów pod względem dostępności. Do tego celu posłużono się kryterium średniej pierwszej składowej głównej V_l i jej odchylenia standardowego 5^ . Ze względu na niewielką liczbę węzłów (maksymalnie 23) oraz z uwagi na fakt, że w granicach V_l±SV_l leży 95,5% wartości zmiennej, wyznaczono 4 klasy typologiczne. Dodatkowo utworzono klasę węzłów bez dostępności, na którą składają się te ośrodki, które w danym okresie nie miały komunikacji ekspresowej.

Dostępność komunikacyjna ośrodków w 1975 r.

W 1975 roku siecią komunikacji ekspresowej objętych było 15 spośród 23 analizowanych ośrodków miejskich. Wyliczone wartości wskaźników grafowych a =0,