2906543165

44 — Film — Konspekt 1/2014 (50)

wi spotykają człowieka w uszatce, ciemnych okularach, z przydługimi włosami. Przedstawia się jako „reżyser filmowy”, który tak jak inni szuka szczęścia. To oczywiście Bałabanow, który nie tylko po raz pierwszy wystąpił w swoim filmie, ale tez uśmiercił samego siebie w finałowej scenie.

Nagłe odejście reżysera 18 maja 2013 r. wprowadziło do Ja też nowe konteksty. W Rosji szeroko komentowano opisaną scenę, dywagowano, czy Bałabanow przeczuwał swoją śmierć i w ten sposób chciał się pożegnać z widzami. Temat ten przenikał jego twórczość jednak od samego początku. Zaznaczył się nie tylko na planie fabularnym, ale także w życiu - pozbawiając reżysera nąjblizszych współpracowników¹.

CHŁOPAK ZE SW1ERDŁOWSKA

Na pierwszy rzut oka trudno wyobrazić sobie, ze ten małomówny mężczyzna w „tielniaszce”^{2 3} to jeden z nąjbardziej cenionych rosyjskich reżyserów. Pasiasty wojskowy podkoszulek był jego ulubionym elementem garderoby, nie ściągnął go nawet podczas ceremonii zaślubin¹*, podobno został w nim także pochowany. Biografia Bałabanowa, urodzonego w 1959 r. w Swierd-łowsku⁴, odzwierciedla losy pokolenia ludzi urodzonych jeszcze w Związku Radzieckim, których młodość i dojrzałe życie przypadło juz jednak na okres przełomu. Służba w wojsku, demobilizacja, studia (w Instytucie Języków Obcych), fascynacja kulturą niezależną. Doświadczenia reżysera znajdą odzwierciedlenie w jego filmach. Niemal w każdymi obrazie pojawi się bohater z wojskową przeszłością, wojskowy podkoszulek będą nosić m.in. Jakut i jego frontowy podwładny Michaił w Palaczu, Oleg w Nie boli mnie nic. Daniła Bagrow ze swym świętym „plejerem”, fan l)l)T i Nautiliusa Pom-piliusa, to w pewnym sensie alter ego samego Bałabanowa, wychowanego w Swierdłowsku -drugiej po Sankt Petersburgu stolicy rosyjskiego rocka.

O fascynacji muzycznym undergroundem świadczy nie tylko współpraca reżysera z Wiaczesławem Butusowem, którego piosenki rozbrzmiewają w dwóch częściach Brata. Debiut filmowy Bałabanowa Kiedyś były inne czasy (1987) został zainspirowany hitem grupy Nau-tilius Pompilius Bicjihó c )xpana (<Spojrzenie z ekranu). Akcja tego krótkometrazowego filmu rozgrywa się w jednej ze swierdłowskich restauracji. Obok autentycznych postaci Butu-sowa i piosenkarki Nasti Poliewej w obrazie wystąpiła także młodzież, która akurat w tym czasie znajdowała się w lokalu. Chwyt polegający na zapraszaniu do zdjęć muzyków, dziennika-

² Tielniaszka - wojskowy podkoszulek.

•* W 2011 r. Bałabanow wziął ślub cerkiewny z żoną Nadieżdą Wasiliewną. Ceremonię prowadził ojciec Rafael z klasztoru znąjdującego się w okręgu tlgliszcze.

⁴ Swierdlowsk - obecnie Jekaterynburg.

1

W 2002 roku na skutek zejścia lawiny w Przełęczy

2

Karmadonskiej (Osetia Północna) wraz z ekipą filmową

3

przepadł bez wieści Siergiej Bodrow, odtwórca głównej

4

roli w Bracie l i II. W trakcie Z((jęć do Rzeki (2002) w katastrofie samochodowej zginęła pierwszoplanowa aktorka, a kilka tygodni po premierze Palacza odszedł M. Skriabin, odtwórca roli tytułowej.