2906543267

— Gość „Konspektu” Konspekt 1/2014 (50)

Władimir

Sorokin

cukrowy

Kreml

której zasadniczym celem było przekształcenie rzeczywistości w myśl swoiście rozumianych ideałów piękna i harmonii, większość nie potrafiła bądź nie mogła pozostać obojętna wobec wymogów kanonu socrealistycznego, niektórzy szukali rozwiązań kompromisowych, stosując różnorodne strategie artystyczne, by wspo mnieć choćby absurdalny humor oberiutów czy groteskę Michaiła Bułhakowa. Literatura epoki ortodoksyjnego stalinizmu ma charakter złożony. W okresie tym powstawały bowiem również dzieła wybitne, których artyzm jest dzisiaj niekwestionowany. Wiele z nich nie mieściło się w ramach wyznaczanych przez doktrynę, a nie-wydawane, nie oddziaływały na ówczesną literaturę. Dzisiaj bez ich uwzględnienia obraz literatury rosyjskiej pierwszej połowy XX w. byłby niepełny. Do takich właśnie wybitnych twórców epoki należy Michaił Zoszczenko, pisarz mentalnie należący do przedrewolucyjnej formacji inteligencji rosyjskiej, poddawanej w okresie ortodoksyjnego stalinizmu ogromnej presji I

ideologicznej. Twórczość Zoszczenki jest w Polsce mało znana, nie licząc jego opowiadań satyrycznych. Wciąż panuje, utrwalone jeszcze w międzywojniu przekonanie, że jest to przede wszystkim świetny satyryk, w krzywym zwierciadle ukazujący rzeczywistość radziecką. Zaprzeczeniem tego stereotypowego odbioru są większe formy artystyczne Zoszczenki. Szczególnym utworem jest powieść Przed wschodem słońca - portret psychologiczny pisarza i jednocześnie dokument epoki. Utwór ten zwraca uwagę na filozoficzny i psychologiczny wymiar twórczości pisarza, ukazuje go jako myśliciela, znawcę duszy ludzkiej, a także reformatora prozy rosyjskiej. Problemem zasadniczym było dla twórcy rozpoznanie i oswojenie nowej, obcej rzeczywistości, znalezienie miejsca dla siebie i swojej sztuki w sytuacji rozpadu wartości estetycznych i etycznych poprzedniej epoki. W swoich opowiadaniach, powieściach, sztukach teatralnych, niewolnych od wpływów socrealizmu, podejmuje Zoszczenko polemikę z założeniami obowiązującej estetyki.

W Pani badaniach naukowych pojawia się również twórczość Leonida Andriejewa (1871— -1919) - autora, który spełniał się jako pisarz, dramaturg i dziennikarz...

Leonid Andriejew to niezwykle barwna postać epoki modernizmu rosyjskiego, zwanego srebrnym wiekiem, inspirator i współtwórca odrodzenia kulturalnego przełomu XIX i XX w. Zarówno opowiadania, jak i dramaty Andriejewa, są mocno osadzone w tradycji rosyjskiej prozy psychologicznej spod znaku Fiodora Dostojewskiego, Lwa Tołstoja, Antoniego Czechowa czy Fiodora Sołoguba. Zafascynowany ideami Schopenhauera i Nietzschego, podejmował on w swojej twórczości problematykę egzystencjalną i ewangeliczną, pisał o meandrach duszy ludzkiej, granicy pomiędzy złem a dobrem, interesował go człowiek w ekstremalnych stanach psychicznych. Andriejew to pisarz niezwykle sugestywny. Fatalistyczna koncepcja losu ludzkiego, której dał wyraz choćby w dramacie Życie człowieka czy w opowiadaniu Żywot Wasyla TebańskiegOj a także podstawowe motywy so-